Umumiy kimyo [info-referat]

I Bo'lim. Umumiy kimyo. Kirish. Kimyo tabiiy fanlar qatoriqa kirib u moddalarning tarkibi, tuzilishi, xossalari va o'zgarishlarini, shuningdek, bu o'zgarishlarda sodir bo'ladigan hodisalarni o'rganadi. Kimyoga fan sifatida birinchi bo'lib rus olimi M. V. Lomonosov ta'rif berdi: «Kimyo fani jismlarning xossalari va o'zgarishlarini, …jismlarning tarkibini o'rganadi … kimyoviy o'zgarishlarda moddalarda sodir bo'ladigan hodisalarning sababini tushuntirib beradi». D. I. Mendeleyev 1871 yilda kimyo fanini o'rganishni boshlovchilar uchun mo'ljallangan «Kimyo asoslari» kitobida kimyoga o'ziga xos va aniq ta'rif berdi. Uning fikriga ko'ra, kimyo-bu elementlar va ularning birikmalari haqidagi ta'limotdir. Kimyo fani fizika, geologiya, biologiya, tibbiyot kabi tabiiy fanlar bilan uzviy bog'langan. Buning natijasida fizik kimyo, geokimyo, biokimyo, bioanorganik va bioorganik kimyo fanlari, kosmokimyo, fiziologik faol moddalar kimyosi kabi fanlar vujudga kelgan. Hozirgi vaqtda 4 mln. dan ortiq organik va 100 mingdan ortiq anorganik moddalar ma'lum. Ularni kimyoviy o'rganish uchun bu moddalar turli belgilariga ko'ra klassifikatsiyalanadi. Ma'lum bo'lgan barcha moddalarni uchta asosiy sinfga ajratish mumkin: oddiy moddalar, murakkab moddalar va aralashmalar. Kimyoning eng muhim varifasi-oldindan belgilangan hossali moddalar olish va sanoat ishlab chiqarishini jadallashtirish, chiqindisiz texnologiya yaratishdan iborat. Uning ikkinchi muhim vazifasi-kimyoviy o'zgarishlar energiyasidan foydalanishdir. O'rta umumiy ta'lim maktablari va o'rta maxsus, kasb-hunar ta'limi o'quv yurtlarida o'rganiladigan kimyoni 3 ta katta qismga: umumiy, anorganik va organik kimyoga ajratish mumkin. Umumiy kimyoda barcha kimyoviy o'zgarishlarga taalluqli qonuniyatlar, anorganik kimyoda anorganik (mineral) moddalarning xossalari va o'zgarishlarini, organik kimyoda esa organik moddalarning xossalari va o'zgarishlarini ko'rib chiqiladi va o'rganiladi. Kimyo tabiatda bo'lmaydigan materiallarni sintez qilish, ulardan turli-tuman mashina va asboblar yaratish, turar-joy binolari qurish va xalq iste'mol mollari ishlab chiqarish uchun foydalanishga yordam beradi. Kimyo sanoati sintetik kauchuk, plastmassalar, sun'iy tolalar, sun'iy yoqilg'i, bo'yoqlar, dori-darmonlar va boshqa ko'plab moddalar ishlab chiqaradi. Kimyo sanoatining asosiy mahsulotlari-kislotalar, ishqorlar va tuzlar hisoblanadi hamda ular ko'plab miqdorlarda ishlab chigariladi. Qishloq xo'jaligi uchun zarur bo'lgan mineral o'gitlar, o'simliklarni himoya qilishning kimyoviy vositalari, ularning o'sishini tartibga soluvchi moddalar, hayvonlar ozig'iga qo'shiladigan kimyoviy moddalar va oziq konservantlari, ko'pchilik polimer materiallar ishlab chiqariladi. Mustaqil O'zbekistonimizni industrlashtirishning asosi bo'lgan metallar kimyoviy usullardan foydalanib olinadi, shuningdek, korroziyalanishdan himoya qilinadi. Keyingi vaqtlarda atrof-muhitni muhofaza qilish insoniyat oldida turgan eng muhim masalalardan biri bo'lib qoldi. Oqar suvlarni tozalash, suv tozaligini nazorat qilib turish, chiqindisiz texnologiya yazatish va hokazo masalalarni hal qilishda kimyo fani va sanoatining ahamiyati katta. Chor Rossiyasi davrida O'zbekistonda kimyo sanoati kuchsiz va qoloq edi. Cheklangan xillarda kimyoviy mahsulotlar ishlab chiqarilar, kimyoviy mahsulotlarning ko'pchiligi chet eldan keltirilar edi. Maxsus kimyo oliy o'quv yurtlari va ilmiy-tadqiqot institutlari yo'q ...