Intervallar

INTYeRVALLAR M A V Z U : RYeJA: Interval. Intervallarning aylanishi. Tarkibli intervallar. Oxangdosh (Konsonans) va Nooxongdosh (Dissonans) intervallar. Intervallarning son va sifat miqdori. Oddiy intervallar. Diatonik intervallar. Bir vaqtda yoki birin-ketin eshitilgan ikki tovush qo'shilmasi i n t e r v a l deyiladi. Birin-ketin eshitilgan tovushlar intervali melodik interval hosil qiladi. Baravariga (bir vaqtda) eshitilgan tovushlar garmonik interval hosil qiladi. Intervalning pastki tovushi interval asosi, yuqori tovushi esa interval cho'qqisi deyiladi. INTYeRVAL Masalan: Interval - latincha oralik degan manoni bildiradi. Intervallarning melodik harakatlari vaqtinda kutariluvchi va pastlashuvchi intervallar hosil bo'ladi: Masalan: Barcha garmonik intervallar va ko'tariluvchi melodik intervallar asosi (eng pastki tovush)dan yuqoriga qarab o'qiladi. Pastlashuvchi melodik intervallar esa pastga tomon o'qilib, uning yo'nalishi ham ko'rsatiladi. Interval tovushlarshshng bir joydan ikkinchi bir joyga ko'chishi patijasida pastki tovush yuqoriga va yuqoridagi tovush pastga joylashadi. Bunga interval aylanishi deyiladi. Tovushlarning ko'chishi ikki yo'l bilan bo'lishi mumkin: 1. Interval asosini (pastki tovushni) bir oktava yuqoriga ko'chirish. 2. Interval cho'qqisini (yuqori tovushni) bir oktava pastga ko'chirish. Mazkur intervalning' aylanishi natijasida yangi interval hosil bo'ladi. INTYeRVALLARNING AYLANIShI Qoida bo'yicha, barcha sof intervallar - sosrga, kichik intervallar-kattaga, katta intervallar - kichikka, orttirilgan in-tervallar - kamaytirilganga, kamaytirilganlari - orttirilganga, ikkn marta orttirilgan intervallar-ikki marta qamayti-rilgap iitervallarga aylanadilar va aksincha. Orttirilgan oktavagina aylanishdan mustasnodir. Agarda biror interval va uning aylaimasini birlashtirsak, iatijada oktava hosil bo'ladi. Shuning uchun bir-biriga aylanadigan intervallar sifat miq-dorining hajmi hamma vaqt olti tonga teng bo'ladi. Berilgan biror tovushdan yuqoriga va pastga qarab seksta yoki septima iitervali tuzishni engillashtirish uchun intervallar aylanishi qoidasidan foydalanish tavsiya qilinadi. Berilgan biror intervalni yuqoriga tomon tuzish uchun asosiy tovush-dan bir oktava yuqorida joylashgan tovush aniqlanadi, so'ngra undan pastga tomon berilgan ynterval aylanmasi sanaladi. Masalan, fa tovushidan yuqoriga tomon kichik seksta tuzish talab qilinsa: Berilgan biror intervalni pastga tomon tuzish ucho'i asosiy tovushdap bir oktava pastda joylashgan tovush aniqlanadi, so'ngra, undan yuqoriga tomon berilgai ppterval aylanmasi sanaladi. Masalan, do-diez tovushidan pastga tomon katta septima tuzish talab qilinsa: TARKIBLI INTYeRVALLAR Muzikada oddiy intervallardan tashqari, oralig'i oktavadan keng nntervallar ham qo'llaiiladi. Oralig'i bir oktavadan keng intervallarga tarkibli iitervallar deyiladi. Tarkibli in-tervallar oddiy iitervallarni oktavaga qilish yo'li bilan hosil bo'ladi. Shunday qilib, oktava orq.li tuzilgan avvalgidek intervallar hosil bo'ladi va ular tuzilishlariga qarab turlicha nomlanadilar. Har bir tarkibli interval uning tarkibidagi pog'onalar soniga qarab mustaqil nomlar bilan ataladi: nona-9, oktava orqali tuzilgan sekunda detsima-10, oktava orqali tuzilgan tertsiya undetsima-11, oktava orqali tuzilgan kvarta duodetsima-2, oktava orqali tuzilgan kvinta tertsdetsima-13, oktava orqali ...