Tarmoqlararo balans modellari

tarmoqlararo balans modellari Reja: 1. Ko'p tarmoqli iqtisod 2. Xarajat koeffitsiyentlarini hisoblash 3. Asosiy mavzular 4. Tayanch iboralar, formulalar 5. Savollar 6. mashqlar 6.1. Ko'p tarmo=li i=tisod 4-bobda ikki tarmo=li i=tisod modelini o'rgangan edik. Endi ko'p tarmo=li i=tisodda tarmo=lararo balans modelini ko'rib chi=amiz. Bunda n ta bir-biriga boli= bo'lmagan ishlab chi=arish tarmo=lar o'rganiladi. Har bir tarmo=da mahsulot ishlab chi=arish uchun bosh=a tarmo=dagi mahsulotlardan foydalanishga to'ri keladi (ichki istemol). Bu modelni ishlab chi=arish - sarflash modeli (input-output) deb yuritish mumkin. Modelga mashhur i=tisodchi Vasiliy Leontev asos soldi (V.Leontev 1973 yili i=tisod sohasida Nobel mukofoti laureati bo'lgan). Har bir tarmo=da fa=at bitta mahsulot va bu mahsulot fa=at shu tarmo=dagina ishlab chi=ilmo=da deb faraz =ilaylik. bilan j-nchi mahsulotning 1 birligini ishlab chi=arish uchun i-nchi mahsulot sarfining mi=dorini belgilaymiz (). Elementlari koeffitsiyentlardan tashkil topgan A matritsani texnologik matritsa deyiladi. si-tash=i istemolga rejalashtirilgan, xi-ichki va tash=i istemolni =oplaydigan i-nchi () mahsulot hajmi bo'lsin. Unda berilgan si =iymatlar, hamda konkret A texnologik matritsa uchun =uyidagi balans tenglamalari sistemasini tuzish mumkin: . (1) Bu sistemaning matritsaviy ko'rinishi: (2) bo'ladi, bunda , . (2) tenglamaning yechimi (3) ko'rinishda bo'ladi, bu yerda I-birlik matritsa, matritsani Leontev matritsasi deyiladi. 1-misol. 3 tarmo=li i=tisodda 2 xil mahsulot- ko'mir, elektr energiya ishlab chi=ariladi, hamda transport xizmati tashkil =ilingan. 1 so'mlik ko'mir mahsulotini ishlab chi=arish uchun 0,2 so'mlik elektr energiya va 0,25 so'mlik transport xarajati sarflanadi. Shuningdek, 1 so'mlik elektr energiyani ishlab chi=arish uchun 0,7 so'mlik ko'mir mahsuloti, 0,1 so'mlik elektr energiya va 0,05 so'mlik transport xarajatlari sarflanadi. 1 so'mlik transport xizmati uchun 0,6 so'mlik ko'mir va 0,1 so'mlik elektr energiya sarflanadi. Ko'riladigan muddat uchun 40 mln. so'mlik ko'mir va 15 mln. so'mlik elektr energiya, hamda 20 mln. so'mlik transport xizmati tash=i istemolga rejalashtiriladi. Mahsulotlarni ishlab chi=arish rejasini toping. yechish. Balans tenglamalarini tuzamiz: . Bunda tehnologik matritsa , , Leontev matritsasi . Bundan va . Demakmln. so'm, mln. so'm, mln. so'm. 6.2. Xarajat koeffitsiyentlarini hisoblash. Yu=orida ko'rilgan A matritsa koeffitsiyentlarini bevosita xarajat koeffitsiyentlari deyiladi. Bu koeffitsiyentlar biror bir tarmo=ning bir birlik mahsulotini ishlab chi=arish uchun barcha tarmo=lardagi mahsulotlar sarfini ifodalaydi. Masalan, j-nchi tarmo=da 1 birlik mahsulot ishlab chi=arish uchun a1j,a2j,,anj mahsulotlar zarur bo'ladi. Tabiiyki, . Bu tengsizlikning i=tisodiy manosi shundan iboratki, 1 so'mlik ihtiyoriy j mahsulot uchun ketgan barcha tarmo=lardagi mahsulotlar hajmi 1 dan kichik bo'ladi. Yu=oridagi tengsizlik esa matritsaviy =atorni ya=inlashuvini ta'minlaydi. O'z navbatida, bu mahsulotlarning har birini ishlab chi=arish uchun yana barcha tarmo=lardagi mahsulotlar sarflanadi. Bu bilvosita xarajatlar matritsani tashkil =iladi. ...