Ishlab chiqarish modellari

Ishlab chiqarish modellari Reja: 1. Ishlab chiqarish funksiyalari 2. Ishlab chiqarish funksiyaning izokvanta, izoklina va izokostalari 3 Ishlab chiqarish funksiyalarining turlari 4. Ishlab chiqarishning elementar nazariyasi 5. Asosiy mavzular 6. Tayanch iboralar, formulalar 7. Savollar 8. Mashqlar 1. Ishlab chiqarish funksiyalari Amerikalik iqtisodchi olimlar P.Duglas va D.Kobbning -Ishlab chiqarish nazariyasi nomli maqolasida AQSH sanoatining 1899-1922 yillardagi statistik ma'lumotlar asosida qayta ishlash sanoatidagi ishlab chiqarilgan mahsulot va unga ta'sir etuvchi kapital va mehnat xarajatlarining bog'lanishini aks ettiruvchi matematik modelni topish masalasi hal qilingan. Ular statistik ma'lumotlarga asoslangan holda ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi Y, asosiy kapital hajmi K va mehnat xarajatlari orasidagi bog'lanishni ko'rinishda taklif etganlar. Bu yerda . ning sonli qiymatlari va ning yuqorida ko'rsatilgan yillar mobaynida kuzatilgan qiymatlari bo'yicha eng kichik kvadratlar usuli yordamida topilib, ekanligi aniqlangan. Topilgan munosabatning amaldagi bog'lanishdan katta farq qismasligi tekshirilgan. Duglas-Kobblarning bu tadqiqoti ko'p iqtisodchilarning diqqatini o'ziga tortdi. Bu tadqiqotga asoslangan holda iqtisodiy jarayonlarni matematik modellarini topishda muhim rol o'ynovchi ishlab chiqarish funksiyalari nazariyasi yaratildi. Quyida ishlab chiqarish funksiyasi tushunchasi va uning xossalari ustida to'xtalib o'tamiz. Ishlab chiqarish funksiyasi analitik yoki jadval ko'rinishda berilishi mumkin. Faraz qilaylik ishlab chiqarish resurslari miqdorlarini, ishlab chiqarilgan mahsulotlar hajmini bildirsin, esa qandaydir parametrlar bo'lsin. , va vektorlarni qaraylik. x-resurslar vektori, y-ishlab chiqarish vektori, a esa ishlab chiqarish funksiyasining parametrlari vektori deb ataladi. Bu belgilashlar bo'yicha ishlab chiqarish funksiyasini umumiy (1) ko'rinishda yozish mumkin. Xususan (1) ni y ga nisbatan yechish mumkin bo'lsa, ishlab chiqarish funksiyasi (2) ko'rinishga ega bo'ladi. Quyida soddalik uchun ishlab chiqarish funksiyalarini 1 ta mahsulot va bir nechta resurslar, hamda a parametrning qiymati malum bo'lgan holda o'rganamiz. Bu holda ishlab chiqarish funksiyasi (3) ko'rinishni oladi. Ishlab chiqarish funksiyalarini umumiy tarzda o'rganishda ularga nisbatan har xil shartlar: uzluksizlik, hosilalarga ega bo'lishlik va h.k. shartlari qo'yiladi. Quyida misollar ko'ramiz. Faraz qilaylik, ishlab chiqarishga jalb etilgan (mehnat) resurslarining har birisiz mahsulot etishtirib bo'lmaydi, ularni boshqa resurslar bilan almashtirish esa manosiz. Boshqacha qilib aytganda, jalb etilgan resurslardan eng kamida bittasi yo'qligidan bo'ladi. Bunday shartni qanoatlantiruvchi ishlab chiqarish funksiyalari ko'p, masalan . Ishlab chiqarish xarajatlari ko'payishi bilan mahsulot ishlab chiqarish kamaymasin. Boshqacha aytganda, dan . (4) Bunday ishlab chiqarish jarayoniga mos keluvchi ishlab chiqarish funksiyasi (ko'rinishi malum bo'lmasada) (5) shartni qanoatlantiradi. miqdorni i-resursning limit samaradorligi deyiladi. Limit samaradorlik xi - resurs miqdorini o'zgarishini ishlab chiqarish mahsulot miqdorini o'zgarishiga ta'sirini ko'rsatadi. Shuni takidlash kerakki, (4) shart tabiiy bo'lsada, lekin u har doim ham bajarilavermaydi. Masalan, qishloq xo'jaligida g'alla etishtirishda mineral o'g'itni ko'paytirilsa, ...