Nomanfiy butun sonlar sanoq sistemalari

Nomanfiy butun sonlar sanoq sistemalari Reja: 1. Sanoq sistemalari haqida tushuncha. 2. Pozitsion va nopozitsion sanoq sistemalari. 3. O'nli sanoq sistemasida sonlarning yozilshi va o'qilishi. 4. O'nli sanoq sistemasida sonlarni taqqoslash. 5. O'nli sanoq sistemasida nomanfiy bugun sonlar ustida arifmetik amallar bajarish algoritmi. Muammo: Sanoq sistemasi deganda nimani tushunasiz? Sanoq sistema deb. sonlarni yozish, o'qish va ular ustida amal bajarish usuliga aytiladi. 1. Insoniyat paydo bo'lib, madaniyat darajasi ancha yuqori bo'lgan davrdan boshlab yozuv paydo bo'lgan. Bunda dastlab nima haqida gap yuritilayotgan bo'lsa, shu narsa yoki tushunchaning tasvirini beradigan rasmlardan foydalanilgan. Keyincha lik rasmlar o'rniga maxsus belgilar va nixoyat asta-sekin lik bilan harflar, so'ng raqamlar paydo bo'lgan. Avvaliga sonlar chiziqchalar yoki tugunchalar yordamida belgilangan. So'ng ko'p miqdordagi belgilarni guruhlash ehtiyoji tug'ilgan. Odamlar qo'llaridagi barmoqlari yordamida sanaganlari uchun belgilar 10 talab, ba'zan 20 talab (oyoq va qo'ldagi barmoqlarining soniga ko'ra) guruhlangan va bu guruhlar alohida belgi bilan belgilangan. Shu tariqa har bir xalqning sonlarni yozish uchun o'z sanoq sistemasi vujudga kelgan. Sanoq sistemasi deb sonlarni yozish, o'qish va ular ustida amal bajarish usuliga aytiladi. Muammo: qanday sanoq sistemalarni bilasiz? Sanoq sistemalari tuzilishiga ko'ra 2 turli. 2. Sanoq sistemalari tuzilishiga ko'ra odatda 2 turli bo'ladi: pozitsion va nopozitsion. Berilgan sonning yozuvidagi belgilar o'rnashgan o'rniga qarab turli xil ma'noni anglatsa, bunday sanoq sistemasi pozitsion sanoq sistemasi deyiladi. 0, 1, 2 9 dan iborat raqamlar deb ataluvchi belgilar yordamida yozilgan sonlar o'n lik sanoq sistemasida yozilgan sonlar deyiladi va u pozitsion sanoq sistemasidir. Masalan, d) 1101 -bu yerda birinchi o'rinda turgan 1 raqami 1ta bir likni bildirsa, 3-o'rinda turgan 1 raqami 1 ta yuz likni, 4-o'rinda turgan 1 raqami 1 ta ming likni anglatadi. Odatdagi 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 raqamlari yordamida sonlarni yozish hindiston liklar tomonidan joriy qilingan. Shunday sanoq sistemalari borki, unda bir xil raqamlar sonning yozuvida qaysi o'rinda joylashishidan qat'iy nazar, doim bir xil ma'noni anglatadi. Bunday sanoq sistemalari pozitsion bo'lmagan sanoq sistemalari deb yuritiladi. Rim sanoq sistemasi pozitsion bo'lmagan sanoq sistemasiga misol bo'ladi. I, II, II, V, X, L, C, D, M kabi belgilar yordamida yozish rim liklar tomonidan kiritilgan bo'lib, sonlar I-bir, II -ikki, IV-to'rt, VI -olti, XI -o'n bir, XL -qirq, XS -to'qson va hoka'zolar ko'rinishda yozilgan. Masalan, XXIX - o'ttiz to'qqiz, bunda, X- belgi barcha o'rinlarda o'nni, I belgi esa birni anglatadi. Rim sanoq sistemasida kichik qiymat bildiruvchi belgi katta qiymatli belgidan oldin (chapda) yozilsa, sonning qiymati belgilar qiymatlarini ayirib topilgan, agar ...