Tanlanma usul

Tanlanma usul Reja: 1. Matematik statistikaning vazifasi. 2. Asosiy tushunchalar. 3. Statistik tašsimot. Poligon va gistogramma. 4. Empirik tašsimot funksiya. Matematik statistikaning vazifasi Ommaviy (yalpi) tasodifiy ќodisalar bœysunadigan šonu-niyatlarni anišlash, statistik ma'lumotlarni - kuzatish natija-larini œrganishga asoslanadi. Matematik statistikaning vazifasi - statistik ma'lumotlarni tœplash va ularni taќlil šilish usullarini tadšišot masalalariga muvofiš ishlab chišarishdan iboratdir. 2. Asosiy tushunchalar. Bir jinsli obyektlar tœplamini biror belgiga nisbatan œrganish talab šilinsin. Masalan, malum turdagi maќsulotlar partiyasi standartlikka tekshirilayotgan bœlsin. Buning uchun yalpi tekshirish œtkazish mumkin. Lekin obyektlar soni juda katta bœlsa, u ќolda yalpi tekshirish œtkazish jismonan mumkin emas. Bordiyu œrganish obyektlarning yarošsizlanishi yoki katta mišdorda mablaђ sarflanishi bilan boђliš bœlsa, u ќolda yalpi tekshirish œtkazishning manosi ќam bœlmaydi. Shu sababli bizni šizištiraetgan belgini œrganish uchun tanlanma usuli šœllaniladi.Bu usulning manosi shundan iboratki tœplamning barcha obyektlari tekshirilmasdan, balki undan tasodifiy ravishda olingan šismigina tekshiriladi; shu šismi ustida chišarilgan xulosalar barcha obyektlar tœplamiga tadbiš šilinadi. Tanlanma usuli bilan boђliš bœlgan asosiy ta'rif va tushunchalarni kiritamiz. Œrganishimiz lozim bœlgan barcha bir jinsli obyektlar tœplami bosh tœplam deyiladi. Bosh tœplamdan tasodifiy ravishda tanlab olingan obyektlar tœplami tanlanma tœplam yoki tanlanma deyiladi. Bosh yoki tanlanma tœplamdagi obyektlar soni shu tœplamning ќajmi deyiladi. Masalan ,100 ta tayerlangan detaldan tekshirish uchun 100 tasi tanlangan bœlsa, u ќolda bosh tœplam ќajmi N=100, tanlanma tœplam ќajmi esa n=100 bœladi. Tanlanma takroriy (tekshirilgan obyekt bosh tœplamga šaytariladi) va notakroriy ( tekshirilgan obyekt bosh tœplamga šaytarilmaydi) bœladi. Amalda kœpincha notakroriy tanlanmadan foydalaniladi. Albatta bu ikkala tanlab olish usulida ќam tanlanma tœplam bosh tœplamning barcha xususiyatlarini sašlagan ќolda olinishi kerak,, yani tanlanma tœplam bosh tœplamga''œxshash''bœlishini ta'minlaydigan šilib tanlash lozim. Bunday tanlanma reprezentativ (vakolatli) tanlanma deyiladi. Agar tanlanish tasodifiy ravishda amalga oshirilsa reprezentativ bœladi. Tanlanma tœplamni biror belgiga nisbatan œrganish uchun tajribalar(kuzatishlar) œtkaziladi. Bir xil sharoitda, bogliš bœlmagan ќolda œtkazilgan tajriba- lar natijasida šuyidagi son šiymatlar olingan bœlsin: bu yerda n-tanlanma ќajmi. Ularni ortib borish tartibida joylashtirsak ќosil bœlgan () (1) šator variatsion šator deyiladi, (i=1,2,n) larni esa varian- talar deyiladi. Umuman, (1) da bazi variantalar bir-biriga teng bœlishi, yani bir xil šiymatli variantalar takrorlanishi mumkin. Aytaylik, varianta marta, varianta marta ,, varianta marta takrorlanishi va shu bilan birga bœlsin. U ќolda diskret variatsion šator ushbu kœrinishda yoziladi, bu yerda (i=1,2,k) sonlar- chastotalar,- (i=1,2,k) sonlar nisbiy chastotalar deyiladi. Ravshanki, yani variantalar nisbiy chastotalar yiђindisi birga teng. 3. Statistik tašsimot. Poligon va gistogramma. Tanlamaning statistik tašsimoti deb variantalar va ularga mos chastotalar (yoki nisbiy chastotalar) orasidagi ...