Matoni badiiy bezash bilan bog'liq xalq amaliy san'ati turlari

Matoni badiiy bezash bilan bog'liq xalq amaliy san'ati turlari Reja: 1. Gilam, ip gazlamalari, shoyi gazlamalari to'qish san'ati. 2.Chitga gul bosish san'ati. 3.Kashtado'zlik san'ati. 4.Zardo'zlik. Gilamchilik san'ati O'rta Osiyo xalqlari hayotida gilamlardan keng miqyosda foydalanish qadim zamondan davom etib kelayotgan madaniy an'ana bo'lib xalqning kundalik ehtiyojiga chuqur singib ketgan. O'zbek gilamlari bir necha guruhlarga bo'linadi. Buxoro-Samaqnd va Andijon gilamlaridir. Andijon gilamalari turkumiga Farg'ona o'zbeklari, qaraqalpoqlar, qirg'izlar tayyorlagan turli tuman gilamlar kiradi. Samarqand gilamlari turkumiga esa, Samarqand va Buxoro oblastlari hududlarida yashovchi o'zbeklar tomonidan to'qib chiqarilgan gilamlar kiradi. Bu gilamlarning gullari va to'qib chiqarishidan texnikaviy xususiyatlari bir-biridan o'ziga xos ravishda farq qilib turadi. O'zbek gilamalarini to'qish texnikasi turli tumandir. Julxirs yoki Ayiq terisideb atalgan mashhur dag'olroq va qalin to'qilgan gilamlar bilan bir qatorda, qalin va tekis qilib to'qilgan oily sifatli gilamlar ham uchraydi. O'zbek gilamlarida yeti-to'qqiz xilgacha bo'lgan ranglar turli kombinaliyalarga ishlatiladi. Asosiy rang qizil bo'lib bu rang har xil tusda qo'llaniladi. Umuman qizil rang O'rta Osiyoda to'qiladigan hamma xil gilamlarga xosdir. Farg'ona vodiysida yashovchi Qaraqalpoqlarning va Qirg'izlarning to'qilgan gilamlarida qizil rangning faqat ikki xil ko'rinishi to'q moviy rang bilan birgalikda ishlatiladi. kompazision jihatdan hamma o'zbek gilamlari markaziy qisimdan va hoshiyaning bezashdan iborat. Gilamning markaziy qismi har xil qilib ishlanadi. Ko'pincha bir xilda va bir tekisda me'dal'onlar to'qiladi, ko'pincha bu me'daFonlar rama yoki sakkiz burchakli .shaxnlardan iborat bo'lib, katta-kichikligi turlicha bo'ladi. Gilamning o'rta qismiga qator me'dal'onlar o'rnashtirilgan kompaisiya ayniqsa Nurota vodiysidagi rayonlar uchun tiniqdir. Ba'zan esa me'dal'onlar o'rniga xuddi o'shanday muayyan tartib bilan boshqa xil bezaklar ham yasaladi. O'zaro to'g'ri yoki egri chiziqlar bilan qoshilgan bezaklar kompazisiyasini shu usulga ta'luq deb aytish mumkin. Ba'zan esa gilamning o'rtasidagi kompazisiya uni ingichka gul lentalari bilan katta-katta kvadratlarga yoki romblarga taqsimlash usuli bilan bajariladi. Bu bo'lakchalar ichiga har xil gullar solinadi. Nurota rayonida to'qiladigan Sandiq Nusxa yoki Tirnoq nusxa deb atalgan gilamlar shu jumladandir. Keyingi vaqtda O'zbekistonda gilam nusxa xo'rjunlar ham ko'p ishlab chiqarilmoqda. Buni Gilam xurjun deb ham atashadi. Bunday xurjunlarning hamma yog'i mayda bezaklar bilan yasatilgan bo'ladi. Bu bezaklar har xil shakl va rangda ishlanadi. hozirgi vaqtda O'zbekistonda ishlab chiqarilayotgan paloslardan Qarshi aholisi to'qiydigan paloslarni (gilam va sholchalarni )alohida qayd etib o'tish kerak. Bu paloslarda qadimgi gullar va kompaisiya saqlangan holda to'qilmoqda. Uning bezaklari kalta manaravi geometrik shakllar va har xil gullardan iborat. Gazlamalar to'qish san'ati O'zbekistonda qadim zamonlardan buyon a'lo sifatli va go'za! badiiy matolar ishlab chiqariladi. Bular tuii-tuinan ip galamaiar. shohi atlaslar, beqasam va baporaslar va shularga o'xshagan ip. ...