Tub va murakkab sonlar

Mavzu: Tub va murakkab sonlar. Sonlarning bo'luvchisi va karralisi. Sonlarning bo'linish belgilari. Tub va murakkab sonlar. Reja: Ta'rif: Agar m soni n ga qoldiqsiz bo'linsa, m son n ning karralisi (bo'linuvchisi), n son esa m ning bo'luvchisi deyiladi. 36 soni 4 ga qoldiqsiz bo'linadi, demak 36 soni 4 ning karralisi. 4 karra 9 36ga teng. 36 ning barcha bo'luvchilarini yozib chiqamiz: 1, 2, 3, 4, 6, 9, 12, 18, 36. 36 soni o'zining barcha bo'luvchilari uchun karralidir. ning karralisi 1. 0 soni har qanday natural son k ga karrali bo'ladi, (k≠0). Masala, 4 ga karrali natural sonlarni topish uchun uni 1, 2 , 3, … sonlarga ko'paytirish kerak: 4, 8, 12, 16, … - 4 ga karrali sonlardir. Sonning bo'luvchilari va karralilari. 2 ga karrali (2ga bo'linadigan) sonlar juft sonlar deyiladi. 0 soni juft son hisoblanadi. Har qanday juft son: 0, 2, 4, 6, 8 raqamlaridan biri bilan tugaydi. 2 ga bo'linmaydigan sonlar toq sonlar deyiladi. 1, 3, 5, 7, 9, … - toq sonlardir. Har qanday toq son: 1, 3, 5, 7, 9 raqamlaridan biri bilan tugaydi. Bir sonning ikkinchi songa bo'linishini ko'rsatuvchi shart bo'linish belgisi deyiladi. 10 ga bo'linish belgisi: Agar son o raqami bilan tugasa, bu son 10 ga bo'linadi. 10 ga karrali natural sonlar:  10, 20, 30, …… 5 ga bo'linish belgisi: Agar sonning oxirgi raqami 0 yoki 5 bilan tugasa, bunday son 5 ga bo'linadi. 5 ga karrali natural sonlar:  5, 10, 15, 20, 25, 30, … 2 ga bo'linish belgisi: Agar sonning oxirgi raqami 0, 2, 4, 6, 8 sonlari bilan tugasa u albatta 2 ga bo'linadi. 2 ga karrali natural sonlar:  2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, … Sonlarning 10 ga, 5 ga va 2 ga bo'linish belgilari. Agar berilgan sonning raqamlari yig'indisi 3 ga bo'linsa, bu son 3 ga bo'linadi. Masalan: 123, 63, 651 va xokazo Agar berilgan sonning raqamlari yig'indisi 9 ga bo'linsa, bu son 3 ga bo'linadi. Masalan: 126, 630, 657 va xokazo. Sonlarning 9 ga va 3 ga bo'linish belgilari. Birga va o'ziga bo'linadigan sonlarga tub sonlar deyiladi. Bo'luvchilar soni ikkitadan ko'p bo'lgan sonlarga murakkab sonlar deyiladi. Har bir n natural son 1 ga va o'ziga bo'linishi ma'lum: Natural son: faqat bitta; faqat ikkita; bir nechta bo'linuvchilarga ega bo'lishi mumkin. Natural son 1 faqat bitta bo'luvchiga ega, bu bo'luvchi 1 ning o'zi: 1 tub son ham murakkab son ham emas. 2, 3, 5, 7, 11, ...