Bir sanoq sistemasidan boshqa sanoq sistemasiga o'tish

Bir sanoq sistemasidan boshqa sanoq sistemasiga o'tish Ma'ruza mashg'ulotining rejasi: Sonlarnio'nlisanoqsistemasidanboshqasanoqsistemasigao'tkazish. Sonlarnio'nlibo'lmagansanoqsistemasidano'nlisanoqsistemasigao'tkazish. Ikkiliksanoqsistemasiningqo'llanishi Ma'ruzamatni Sonlarnio'nlisanoqsistemasidanboshqasanoqsistemasigao'tkazish. Aytayliko'nliksanoqsistemasidabirora son berilganbo'lib, boshqaqliksanoqsistemasigao'tishtalabqilinganbo'lsin.Buninguchunasoniqliksanoqsistemasigao'tkazildi, deb farazqilib, uningbusistemadagiyozuviniko'ribchiqamiz. yozuvni shakl almashtiramiz: shart bajarilgani uchun bu yozuvni aniqgaqoldiqlibo'lishnatijasivaa0niqoldiq deb qarashmumkin. Qavsichidagiyigindinishaklalmashtirsak, hosilbo'ladi. Buniesa, shartbajarilganiuchuntopliqsizbo'linmaniqgaqoldiqlibo'lishnatijasi deb qarashmumkin.Shutaxlitasonningqliksanoqsistemasidagiyozuviningoxirgia0raqamianiqgabo'lgandagiqoldiqqa, 2-raqam natijaniqgabo'lgandagiqoldiqqavah.k. tengekanliginiko'rishmumkin. Qoldiqlibo'lishtopliqsizbo'linma 0 gatengbo'lgunchadavometadivaqoldiqlaroxirgisidanboshlabsonningqliksanoqsistemasidagiyozuviningraqamlarketma-ketliginiberadi. Bunimisollaryordamidako'ribchiqaylik. Masalan, 1) 827(10)nioltiliksanoqsistemasidayozaylik. Engavval 872 oddiybirlikdanoltiliksanoqsistemasiningnechta 2- xonabirligiborliginianiqlaymiz.Buninguchun 872 ni 6 gabo'lamiz, Endi 145 ta 2-xona birligidaoltiliksanoqsistemasiningnechtaxonabirligiborliginianiqlaymiz: Endi 24 ta 3-xona birliklaridaqanchaoltiliksanoqsistemasining 4-xona birliklariborliginianiqlaymiz. 4 ta 4-xona birliklarida 5-xona birligiyo'q. Demak, jarayontugadi. U holda 872(10) = 4012(6)bo'ladi. Bu hisoblashjarayoniqulaybo'lishiuchunquyidagisxemanitatbiqetishmumkin. 2) 1024(10)=x(5) Demak, 1024(10)= 13040(5) 3) 1495(10)=x(7). Demak, 1024(10)=4234(7). Sonlarnio'nlibo'lmagansanoqsistemasidano'nlisanoqsistemasigao'tkazish. Endiberilgansanoqsistemasidano'nliksanoqsistemasigao'tishusulibilantanishibchiqaylik. Buninguchunyuqoridako'rsatilganqoldiqlibolishamaligateskariamalnibajaramiz, yamiberilgansonningyuqorixonabirliginiasosigako'paytirib, chiqqanko'paytmaganavbatdagixonabirliginiqo'shamiz.So'ngrahosilbo'lganyig'indiniasosigako'paytirib, chiqqanko'paytmaganavbatdagixonabirliginiqo'shamizvaoxirgixonabirliginiqo'shgungaqadardavomettiramiz. Hosilbo'lganoxirgiyig'indiberilgansonningo'nliksanoqsistemasidagiyozuvibo'ladi. Masalan, 1) 425(7)=x(10) bo'lsin. 2) 72025(8)=x(10). , , 3714⋅8+5=29712+5=29715, Demak, 72025(8)=29715(10). Demak, 425(7)=215(10). Umumanberilgansanoqsistemasidanboshqabirsanoqsistemasigao'tishuchundastlabo'nliksanoqsistemasigao'tiladi.So'ngrao'nliksanoqsistemasidantalabqilingansanoqsistemasigao'tiladi. Masalan, 2421(5)=x(4). Demak, 2421(5)=356(10). Endio'nliksanoqsistemasidantoprtliksanoqsistemasigao'tamiz: Demak, 356(10)=11210(4)bo'ladi. Bundan 2421(5)=11210(4) 3) 310315x8 sonlarnibirsanoqsistemasidnikkinchisigao'tkazishuchundaslabberilgansonni 10 liksanoqsistemasigaquyidagi formula orqalikeltiramiz. n=nknk-1no, nk10k+nk-110k-1++n0; 310315x10 . 1-usul: 310315 asosningdarajalarinibelgilabolib, so'ng 4 3 2 1 0 310315=3·54+1·53+0·52+3·51+1·50=3·625+1·125+0·25+3·5+1·1=1875+125+15+1=201610 2- usul: 310315x10201610 4) 310315x8. Sonni 8 gaketma-ketqoldiqlibo'lamiz: -2016| 8 16 -252| 8 -41 24 -31| 8 40 -12 24 3 -16 8 7 16 4 0 Qoldiqlarniteskaritartibdayozamiz. 201610x837408 8-lik sistemadagi son hosilbo'ldi. Demak, 31031537408. Javob: x8 = 37408 Nazoratsavollari: Ikkiliksanoqsistemasidano'nliksanoqsistemasigao'tishnitushuntiring. O'nliksanoqsistemasidanikkiliksanoqsistemasigao'tishnitushuntiring. Beshliksanoqsistemasidano'nliksanoqsistemasigao'tishnitushuntiring. Beshliksanoqsistemasidansakkizliksanoqsistemasigao'tishnitushuntiring. Foydalaniladigan asosiy adabiyotlar ro'yxati Asosiy adabiyotlar Xamedova N.A, Ibragimova Z, Tasetov T. Matеmatika. Darslik. T.: Turon-iqbol, 2007. 363b.(93-100 bet) Qo'shimchaadabiyotlar Abdullayeva B.S., Sadikova A.V., Muxitdinova M.N., Toshpo'latova M.I., Raximova F. Matematika. TDPU. (Boshlang'ich ta'lim va sport-tarbiyaviy ish bakalavriyat ta'lim yo'nalishi talabalari uchun darslik) Toshkent-2012, 284 bet (161-173 bet) Variant - 1 101100112nio'nliksanoqsistemasigao'tkazing. 37 va122ni ikkiliksanoqsistemasigao'tkazing. Hisoblang: (64169 + 57849) ∙ 789 Variant - 2 101010112 nio'nliksanoqsistemasigao'tkazing. 89 va 458 niuchliksanoqsistemasigao'tkazing. Hisoblang: (54536 - 15256) ∙ 426 432125=X7 Variant - 3 1101102 nio'nliksanoqsistemasigao'tkazing. 78 va 173nibeshliksanoqsistemasigao'tkazing. Hisoblang: (41237 - 36547) ∙ 357 543216=X8 Variant - 4 1001101102nio'nliksanoqsistemasigao'tkazing. 53 va 294nito'rtliksanoqsistemasigao'tkazing. Hisoblang: (42325 - 34435) ∙ 435 543216=X8 Bir sanoq sistemasidan boshqa sanoq sistemasiga o'tish O'quv mashg'ulotining ta'lim tеxnologiyasi modеli Mashg'ulotining texnologik xaritasi 1-ilova Blits-so'rov savollari 1.Qachоn b sоni a sоnining bo'luvchisi dеyiladi? 2.Bo'linuvchanlik munоsabati nima? 3.«Bеrilgan sоnning bo'luvchisi» va «bo'luvchi» tеrminlarining farqi nimada? 4.Bo'linuvchanlik munоsabatlarining хоssalarini ayting. 2-ilova B.B.B. texnikasi Bo'linuvchanlik munоsabati. Ma'lumki, butun nоmanfiy sоnlarni har dоim ham ayirib va bo'lib bo'lmaydi. Ammо butun nоmanfiy a va b sоnlari ayirmasining mavjudligi haqidagi masala оsоn yеchiladi, ya'ni a ≥ b ni aniqlash yеtarli. Bo'lish uchun esa bunday umumiy shart yo'q. Bu bo'linish alоmatlarini topish uchun bo'linuvchanlik munоsabati tushunchasini aniqlashtirish kеrak. Butun nоmanfiy a sоn va b natural sоn bеrilgan bo'lsin. 1-ta'rif. Agar ...