Nafas olish fiziologiyasi va uning yoshga bog'liq xususiyatlari

Nafas olish fiziologiyasi va uning yoshga bog'liq xususiyatlari Reja: 1. Tashqi nafas olish. O'pka hajmi va ventilyatsiyasi. 2. Ichki nafas olish. O'pkada gazlar almashinuvi. 3. Nafas olishning boshqarilishi. 4. Nafas gigiyenasi. Nafas olish va nafas chiqarish murakkab jarayonlar yig'indisi bo'lib, organizmni kislorod bilan ta'minlab karbonat angidridini chiqarishdan iborat. Bu fiziologik jarayonlarga nafas olish deb ataladi. Inson hayot faoliyati davomida energiya sarflab turadi. Energiya esa boy morddalarning fermentativ parchalanishi natijasida hosil bo'ladi. Sarflangan energiya o'rnini to'ldirib turish kerak. Bu esa murakkab jarayon, biologik oksidlanish hisobiga sodir bo'ladi va energiya ajralishi bilan kechadi. Bu jarayon hujayralar mitoxondriyalarida kechadi.Odamda nafas quyidagi jarayonlarini o'z ichiga oladi: tashqi nafas (tashqi muhit bilan o'pka alveolalari orasida havo almashinuvi); o'pkada gazlar almashinuvi (o'pka alveolalari bilan kichik qon aylanish doirasi o'rtasida gaz almashinuvi); gazlarning qonda tashilishi; qon bilan to'qima orasida gazlar almashinuvi; to'qima nafasi (hujayra mitoxondriyalaridagi biologik oksidlanish). Nafas muskullari va o'pka ventilyatsiyasi (havo almashinuvi) ko'krak qafasi hajmining ritmik, bir me'yorda o'zgarishi hisobiga amalga oshiriladi. Ko'krak qafasi hajmining ortishi nafas olish- inspiratsiya, kichrayishi esa- ekspiratsiya deyiladi. Bu ikki jarayon nafas sikli deb ataladi. Nafas olganda atmosfera havosi nafas yo'llari orqali o'pka alveolalariga kiradi, chiqarganda esa uning bir qismi tashqariga chiqadi. Bolalarni postnatal ontogenezida nafas tizimi morfologik va fiziologik jihatdan katta o'zgarishga uchraydi. Yangi tug'ilgan bolalarda nafas olish tizimi fiziologik jihatdan yaxshi rivojlanmagan bo'ladi. Burun teshiklari tor va burun bo'shlig'ini hajmi kichik bo'ladi. Burun bo'shlig'ida ko'plab shilliq moddalar ishlab chiqarilib, ular muhit sharoitining o'zgarishi bilan bitishi va nafas olishni qiyinlashtirishi mumkin. Nafas yo'llarining keyingi qismi - hiqildoq, asosan tog'aylardan ...