Nafas olish va diffuziya

nafas olish va diffuziya NAFAS OLISH VA DIFFUZIYA REJA 1. Nafas olish ontogenezi 2 . Umurtqali va umurtqasiz hayvonlarda nafas olish mexanizmi 3. Nafas olish akti 4. Kislarod va korbanat angidridning to'qimalar bilan aloqasi NAFAS OLISH SISTEMASINING ONTOFILOGENEZI Tirik tabiatning barcha vakillari bir hujayrali sodda hayvonlardan tortib, toki sutemizuvchilargacha nafas olishiga ko'ra ikki guruhga bo'linadi: havo ya'ni kislorod bilan nafas oluvchilar-aeroblar va kislorodsiz muhitda yashovchi anaeroblar. Aksariyat ko'pchilik organizmlar aeroblar jumlasiga kiradi. Evolutsion taraqqiyotning turli bosqichlarida nafas olish vazifasini oldin butun tana yuzasi, keyinchalik alohida nafas a'zolari:suvda yashovchi hayvonlarda jabralar, quruqlikda yashovchi hayvonlarda bu vazifani traxeya naychalari yoki o'pkalar bajaradi. Amfibiya va qushlarda nafas oishda qo'shimcha a'zolar teri va nafas qopchalari qatnashadi. Solishtirma anatomiya nuqtai nazaridan suvda erigan kislorod bilan nafas oluvchi a'zolar quruqlikda yashovchi hayvonlar nafas sistemasiga nisbatan filogenetik qadimiy a'zolardir. Vaholanki, hayot ya'ni dastlab tirik organizmlar eng avvalo suvda paydo bo'lgan. Hayvonot olamining turli vakillarida qon yoki to'qima suyuqligi tarkibidagi bir necha xil maxsus oqsillar nafas a'zolaridan to'qimalarga kislorod yetkazib beradi. Xususan, o'rgimchaksimonlar, qisqichbaqasimonlar va ko'pgina molluskalarda bu vazifani geomotsinin o'tasa, ayrim kutikulali chuvalchanglarda xlorokruonin bajaradi. Tuban umurtqasiz hayvonlarda mazkur oqsillar plazmada kolloid eritma holida uchrasa,yuqori darajada rivojlangan umurtqasiz hayvonlarda gaz almashinuviga ixtisoslashgan alohida hujayralar ichida bo'ladi. Xordali hayvonlarda eritrositlar muhim rol o'ynaydi. Eritrositlar ichiga joylashgan gemoglabin o'ziga kislorodni, karbonat angidridni osongina biriktirib olish va shuningdek, ajratish xususiyatiga ega. NAFAS OLISH SISTEMASINING ONTOFILOGENEZI Halqali chuvalchanglarda, ayrim bo'g'imoyoqlilarda, molluskalarda, ignaterililarda ma'lum miqdorda erigan gemoglabin bo'ladi. Ikkilamchi og'izli hayvonlarda gemoglabinga nisbatan samaraliroq kislarod tashuvchi oqsil-mushak oqsili mioglobin bo'ladi. Umurtqali va ...