To'qima to'g'risida ta'limot

To'qima to'g'risida ta'limot Reja: To'qima tushunchasi. Evolyusion gistologiyaning asoschilari. To'qimalarning klassifakasiyasi. Gistogenez. To'qimalarning regenerasiyasi. To'qima deb, tarixiy (filogenetik) tarqqiyot jarayonida vujudga kelgan, umumiy tuzilshga ega bo'lgan, ma'lum bir funksiyani bajarishga ixtisoslashgan hujayralar va hujayralar oraliq moddalar yig'indisiga aytiladi. Evolyusion tarqqiyot davomida tirik organizmlarning turli shakllari (o'simlik va hayvonlardan tortib odamlargacha) vujudga kelib, ular hozirgi kunda xam mavjuddirlar. To'qimalar evolyusiyasini o'rganuvchi fanga evolyusion gistologiya deb ataladi. Evolyusion gistologiyaga rossiyalik olim I.I.Mechnikov asos solgan bo'lib, uning g'oyalarini akademik A.A.Zavarzin va N.G.Xlopinlar ilgari surdilar va rivojlantirdilar. A.A.Zavarzin to'qimalar klassifiksiyasiga to'qima hayot jarayonining asosiy tomonlarini ochib beruchi funksional prinsiplarni asos qilib oldi. U to'qima himoya funksiyasini ochib beruchi chegara to'qimaga; modda almashinuv va tayanch mexanik vazifani bajaruvchi - ichki muhit to'qimasiga, harakatni ta'minlovchi - mushak to'qimaga va impuls o'tkazuvchi - nerv to'qimasiga bo'ldi. To'qimalarni o'rganish va klassifikasiyasini tuzish bizning eramizdan oldin Arestotel, Gipokrat, Galen (II-IV asrlar), Abu Ali ibn Sino (IX asr) va boshqa olimlar tomonidan urinib ko'rilgan. Lekin birinchi marta fransuz olimi - anatom Kvasye Bish tomonidan 1821 yilda 21 xil mikroskopik to'qimalarni tafovut qilgan. Shuni qayd qilish lozimki, tarixiy taraqqiyot davrida 4 xil to'qima vujudga kelgan bo'lib, hozirgi zamonda A.A.Zavarzinning morfo-funksional klassifikasiyasidan foydalaniladi. Bu qo'yidagilar: Epiteliy (qoplovchi) to'qimasi. Ichki muhit to'qimasi (tayanch - trofik va himoya) biriktiruvchi to'qimasi. Mushak (harakatlantiruvchi muskul) to'qimasi. Nerv (asab) to'qimasi. Bulardan epiteliy va birktiruvchi to'qimalar eng qadimiy hisoblanadilar. Rivojlanishning so'ngi davrilarida hayvonlar tuzilishing murakkablashishi bilan birga mushak va nevr to'qimalari takomillashgan. Mushak to'qimasi harakat funksiyalarini bajarsa, nerv to'qimalari qolgan barcha to'qimalarini o'zaro bog'lab, organizmning bir butunligini ta'minlash ...