Atama va atamashunoslik. Iboralar uslubiyati

Mavzu: Atama va atamashunoslik. Iboralar uslubiyati. O'qituvchi: Ruzikulova G. F. Tayanch so'z va iboralar: ta'rifi, atama va termin, tarixiylik, atamalar shakllanishining xalq tarixi bilan bog'liqligi, Devonu lug'otit-turk, sohaviylik, tor doira, jamiyat taraqqiyoti, atamalar va dunyo tillari, boyish yo'llari, o'zlashtirish, milliylashtirish Ilmiy adabiyotlarda ta'kidlanishicha, ma'lum fan, ishlab chiqarish sohasidagina qo'llaniladigan va asosan o'sha soha kishilari tushunadigan maxsus so'zlar terminlar - atamalar sifatida qaraladi. Hozirgacha termin tushunchasi tilshunoslikda turlicha talqin qilinmoqda - deb qayd etishadi. O'zbek tili leksikologiyasi asarining mualliflari. - Ba'zi tilshunoslar terminga ilm va texnikaga oid so'z va iboralarnigina emas, barcha uy-ro'zg'or asboblari nomlarini, ishlab chiqarishning hozirgi darajasidagi qurollarnigina emas, balki o'tmishdagi ibtidoiy qurollarning barcha nomlarini, shuningdek, kustarchilik kasb-hunarga oid so'zlarni ham kiritadilar. Demak, atama so'zini termin tushunchasi ma'nosida qo'llaganimizda, uni umuman narsa- predmetlar, voqea-hodisalarning nomi sifatida emas, balki aniq bir ilmiy tushunchani ifodalaydigan va ma'lum bir fan sohasiga tegishli bo'lgan birliklarni anglashimiz lozim. Atamalarning o 'rganilishi 1. O'zbek tilshunosligida atamalarni o'rganishga doir ko'pgina ishlar amalgam oshirilgan. Ko'plab ilmiy kitoblar, risolalar, lug'atlar, ilmiy va ilmiy-ommabop maqolalar yozilgan, dissertatsiyalar himoya qilingan. Bu borada 200 dan ortiq lug'atlarning nashr etilishi fanimizning katta yutug'I hisoblanadi. O'zbek tiliga davlat tili maqomining berilishi, Lotin yozuvi asosidagi o'zbek alifbosiga o'tish to'g'risidagi Qonunning qabul qilinishi, O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Atamalar qo'mitasi olib borayotgan yirik hajmdagi ishlar atamashunoslik sohasining yanada yuqori bosqichga ko'tarilishiga sabab bo'ldi. Atamalarning dastlab ikki katta guruhga ajratish to'g'ri bo'ladi: Xususiylik Umumiylik xususiyatiga ega xususiyatiga ega bo'lgan atamalar. bo'lgan atamalar Umumiy atamalar sirasiga bir terminologik tizimning barcha yo'nalishlari uchun tushunarli bo'lgan atamalar kiradi. Masalan, sportdagi musobaqa, sovrin, sovrindor, yutuq, g'alaba, birinchilik, chempionat, ko'rik, trener, hakam atamalarini sportning barcha turlarida bemalol qo'llash mumkin. Fizikaga oid issiqlik, temperature, jism, elektr, magnit, gaz, harakat, energiya, maydon singari atamalar haqida ham shu gaplarni aytish mumkin. Xususiy atamalar esa faqatgina bitta mavzuviy guruh doirasida amal qiladi. Masalan, yuqorida keltirilgan fizikaga oid atamalar uning barcha sohalarida qo'llanilishi mumkin bo'lgani holda, gravitatsiya, diod, termoster, kondensatsiya, kapillyar hodisalar singari atamalar yoki kimyoga oid gidroksid, oksid, sulfat kislotasi, xlorid kislotasi kabi atamalar tor ixtisos doirasida qo'llaniladi. Bunday holatni fanlarning barcha yo'nalishlari va sohalarida kuzatish mumkin. Terminologiya (termin va logiya) - tilshunoslikning terminlarni o'rganuvchi sohasi. Bugungi kunda o'zbek atamashunosligining boyishi, asosan, boshqa tillardan so'z olish va ichki so'z yasash hisobiga ro'y bermoqda. Mavzu: Atama va atamashunoslik. Iboralar uslubiyati. O'qituvchi: Ruzikulova G. F. Tayanch so'z va iboralar: ta'rifi, atama va termin, tarixiylik, atamalar shakllanishining xalq tarixi bilan bog'liqligi, Devonu lug'otit-turk, sohaviylik, tor doira, jamiyat ...