Fel so'z turkumi slayd taqdimot

Prezidentimiz I.A.Karimov takitlaganlaridek, Malumki, o'zlikni anglash, milliy ong va tafakkurning ifodasi, avlodlar o'rtasidagi ruhiy-ma'naviy bog'liqlik til orqali namoyon bo'ladi. Jamiki ezgu fazilatlar inson qalbiga, avvolo, ona allasi, ona tilining betakror jozibasi bilan singadi. Ona tili - bu millatning ruhidir. Mavzu: Fel so'z turkumi Morfologik belgilari Ish-harakatni bildirgan so'zlar. So'roqlari: nima qildi? nima qilyapti? nima qilmoqchi? O'timlm (ol), o'timsiz (kel) fel. Bo'lishli, bo'lishsiz shaklga ega. Nisbat, mayl, zamon shaklga ega. Ravishdosh, sifatdosh, harakat nomi kabi maxsus vazifadosh shakllari bor. Yasalish xususiyatiga ega. Tuslanish tizimi mavjud. Sifatdosh shakligina otlashadi. Harakat nomi turlanadi, zamon va shaxsni ko'rsatmaydi. Sintaktik belgilari Gapda asosan kesim bo'ladi. Ravishdosh, sifatdosh, harakat nomi shakli xol bo'ladi. Harakat nomi gapning barcha bo'laklari bo'la oladi. Sifatdosh sifatlovchi aniqlovchi bo'ladi, otlashganda ega, to'ldiruvchi, qaratqich-aniqlovchi bo'ladi. Boshqaruv va bitishuvda bosh so'z bo'lib keladi. Sodda (mustaqil) va murakkab fellar Sodda fel bir o'zakli fellardir: oldi. Murakkab fel qo'shma fel ko'makchi felli so'z qo'shilmasidir. Qo'shma fel kamida ikkita mustaqil lug'aviy mano bildiradigan qismlardan tashkil topadi: olib keldi. Ko'makchi felli so'z qo'shilmasida faqat bir komponet lug'aviy mano anglatadi: Salim ishlab o'tiribdi. Yetakchi fel ko'makchi fel bilan ravishdoshning -b, -ib, -a, -y qo'shimchalari yordamida birikadi: bor, boshla, yot, yur, ko'r, tush, qara -b, -ib, -a, -y bilan biriksa, yoz faqat -a, -y boq ko'makchi felli faqat -b, -ib, orqali bog'lanadi; So'z o'zgartiruvchi va shakl yasovchi qo'shimchalar yetakchi va ko'makchi felga qo'shilishi mumkin: aytdim-qo'ydim. Ko'makchi fellar faqat felga qo'shiladi. Tilimizda faqat yetakchi yoki faqat ko'makchi bo'lib keladigan fel mavjud emas: olib kel. Ko'makchi felli so'z qo'shilmasi lug'aviy birlik va yasama so'z hisoblanadi. To'liqsiz fellar Emoq felining edi, ekan, emish, erdi, esa, emas shakllari to'liqsiz feldir. Fel va fel bo'lmagan so'zlar bilan qo'llanadi. Yolg'iz ishlatilmaydi, yolg'iz holda lug'aviy mano anglatmaydi. Yolg'iz o'zi tuslanmaydi. Ot-kesim tarkibida bog'lama vazifasini bajarad: Uning maqsadi oliyjanob ekan. Bo'lishli va bo'lishsiz fellar Bo'lishli fel ish-harakat haqidagi tasdiqni ifodalaydi, maxsus ko'rsatkichga ega emas. Bo'lishsiz fellar ish-harakat haqidagi inkorni ifodalaydi va maxsus ko'rsatkichlar(-ma, -may, -mas, -maslik) hamda inkor bildiruvchi so'zlar(emas, yo'q) yordamida hosil qilinadi:ishlamadim, ishlagan emasman, ishlaganim yo'q. Murakkab felda bo'lishsiz shakl har ikki felga qo'shilsa, bo'lishlilik ifodalaydi: yozmay qo'yma (yoz). Bazan bo'lishli shakl mazmunan bo'lishsizlikni ifodalaydi: Unga o'qisin debmanmi?(demadim). Ko'makchi felli so'z qo'shilmasida bo'lishsiz shaklning turlicha qo'shilish holati mavjud: aytib turma, aytmay tur, aytmay turma. Nisbat (daraja)lar Aniq nisbat maxsus ko'rsatkichi yo'q: ish-harakat ega tomonidan aniq bajariladi; bordi, olib kelyapti, o'tirgan ekan. O'zlik nisbati -l, -il, -n, -in harakat bajaruvchisining o'zida qoladi; o'ran, cho'mil, qimtinib tur, ...