Fe'lning vazifa shakllari slayd taqdimot

Fe'lning vazifadosh shakllari REJA: Fe'lning sifatdosh shakli haqida Ravishdosh va shakilining turlari Harakat nomi shakili haqida Fe'lning vazifadosh shakllari deganda fe'lning gapda ma'lum sintaktik vazifani bajarishga xoslangan shakllari tushuniladi. Fe'lning vazifadosh shakllari 3 xil: Sifaldosh. Ravishdosh. Harakat nomi. Bu shakllarning mavjudligi uchun fe'llar gapda ega, to'ldiruvchi, aniqlovchi bo'lib kela oladi. . SIFATDOSH Sifatdosh predmetning belgisini bildiradigan fe'l shakli hisoblanadi. Ular gapda, asosan, sifatlovchi aniqlovchi bo'lib keladi. Sifatdosh fe'lning sifatga yaqin shakli bo'lib, xuddi sifatlar kabi otga bog'lanadi va uning belgisini aniqlab keladi. Sifatdoshlar quyidagi qo'shimchalar yordamida hosil - qilinadi:gan (-kan, -qan) . O'qigan bola, cho'kkan kema, oqqan daryo. -digan, -yotgan. keladigan mehmon, yugurayotgan kishi. -r, -ar (bo'lishsizi -mas). qaytar dunyo, uchar уigit, so'nmas hayot. -ajak. Bo'lajak kuyov, qurilajak bino. -asi. kelasi киn, kelasi zamon. -vchi, -uvchi. azon aytuvchi, kechira oluvchi. Tarixiy asarlarda sifatdoshning -mish (kelmish mehmon), -g'lik (yasatig'lik uy, chirog'i yoqig'lik xonadon), -rlik (qorin to'ydirarlik bir kasb) kabi affikslar bilan yasalgan shakllari ham uchraydi. Sifatdoshlar ham barcha fe'llar singari o'timli-o'timsiz, bo'lishli- bo'lishsiz va zamon ma'nosini ifodalash xususiyatiga ega: rasm chizgan qiz -o'timli, rasm chizilgan daftar - o'timsiz, o'qigan - bo'lishli, o'qimagan - bo'lishsiz, kelgan - o'tgan zarnon, kelayotgan - hozirgi zamon, bo'lajak - kelasi zamon. Sifatdoshlar ifodalagan zamon nisbiy bo'ladi. Harakatning nutq so'zlanib turgan paytga munosabatini bevosita ko'rsatmaydi. Uning qaysi zamonga tegishliligi gapning kesimi orqali anglashilgan vaqtga yoki gapning umumiy inazmuni bildirgan vaqtga nisbatan belgilanadi: Topshiriqni birinchi bajargan (bajaradigan) o'quvchini taqdirlayman. Buning ustiga, mamlakatning har yeridan sen tanimagan (tanimaydigan) odamlardan har xil xatlar, g'alati-g'alati sovg'a kelib turadi (A.Qahhor). RAVISHDOSH Ravishdosh Ish-harakat belgisini bildirgan, uning qay holatda, qachon va nima maqsadda bajarilishini anglatadigan fe'l shakli ravishdosh deyiladi. Ravishdoshlar fe'lga bog'lanadi va gapda asosan hol bo'lib keladi: Sh payt chorbog'dan echki yetaklab Dildor kirib keldi (Said Ahmad). Ravishdoshlar quyidagi qo'shimchalar yordamida hosil bo'ladi: -a, -y: bora-bora unitdi, yig'lay- yig'lay charchadi. Bo'lishsizi -ma qo'shimchasi bilan yasaladi: aytmay, bormay. -b, ib: so'rab ko'r, yig'lab yubordi. Bo'lishsizi -may (-mayin) qo'shimchasi bilan yasaladi:so'ramay kirdi, gapiray o'tirdi. Qanotini qush qoqmayin, uyg'onar el polvonlari (Mirtemir). -gach, -kach, -qach: kelgach, kechikkach, chiqqach. U kelmagach men borishga majbur bo'ldim. Nutqda bunday ravishdoshlar o'rnida kelgandan keyin, chiqqandan keyin tipidagi shakllar qo'llaniladi. -gani, -kani, -qani, -gali. maslahatlashgani keldi, ko'rgali keldi. Ko'chat ekkani bordik. Ko'chaga chiqqani payt poylaredi. Bu qo'shimcha bilan yasalgan ravishdoshlar maqsad ma'nosini ifodalaydi. Gapda uchun ko'makchisiga sinonim bo'ladi. O'qigani keldi - o'qish uchun keldi. Bu qo'shimcha bilan yasalgan ravishdoshning o'ziga xos xususiyatlaridan yana biri uning bo'lishsiz shaklga ega emasligidir. -gudek. ...