Alisher Navoiy pedagogik va ta'lim tarbiyaviy qarashlari

Alisher Navoiy pedagogik va ta'lim tarbiyaviy qarashlari 1441-1501 Buyuk o'zbek shoiri va mutafakkiri Alisher Navoiy 1441 yil 9 fevralda Xirot shahrida tug'ilgan. Adabiyot va badiiy ijodga muhabbat unda bolalagida uyg'ongan. Alisher sher tinglashni va aytishni juda sevgan. Alisher Xirotda va Mashhadda o'qigan, mantiq, falsafa, musiqa, husnixat va boshqa fanlarni, arab va fors tillarini o'rgangan. Alisher o'n besh yoshidayoq istedodli shoir sifatida xalq ommasiga tanilgan. O'zbek turkiy tilidagi sherlariga Navoiy, fors-tojik tilidagi sherlariga Foniy taxalluslarini qo'ygan. Uning o'zbek tilidagi hamma sherlari Bolalik ajoyibotlari, ¡shlik nodirliklari, O'rta yosh go'zalliklari, Qarilikning foydalari to'rt qismdan iborat Xazoyinul maoniy to'plamiga, fors tilidagi sherlari esa Devoni foniy to'plamiga jamlangan. Navoiy o'zbek adabiyoti va adabiy tiliga asos solgan. Badiiy asar yaratish uchun o'zbek tili ham fors va arab tillari kabi imkoniyatga egaligini, ayrim o'rinlarda esa ulardan ham ustunli-gini isbotlagan. Navoiy lirikasi falsafiy mushohadalarga boy, chuqur his-tuyg'u, tabiatning go'zal manzarasi, yorqin badiiy timsollar bilan to'la. Navoiyning badiiy merosi juda boy va ko'p qirralidir. U sheriy devonlar va yirik dostonlar yaratish bilan birga Markaziy Osiyoning XV asrdagi ma'naviy hayotini ask ettiradigan nasriy asarlar va ilmiy risolalar ham yozgan. Ular orasida Navoiyning ustozi, buyuk tojik shoiri va mutafakkiri Abdurahmon Jomiyga bag'ishlangan Xamsatul mutahayyirin, o'zigacha o'tgan va o'ziga zamondosh bo'lgan juda ko'p shoirlar hayoti va ijodi haqidagi ma'lumotlardan iborat Majolisun nafois, ona tilini sharaflovchi Muhokamatul lug'atayn asarlari alohida o'rin tutadi. Navoiy umrining oxirlarida kishilik jamiyatining ravnaqi haqidagi Lison-ut-tayr (Qush tili) dostonini, Nasoyim ul-muhabbat nomli ilmiy-falsafiy asarini yozdi. Umuman, Navoiy ijodidagi demokratik yo'nalish va insonparvarlik, inson qadr-qimmatini hurmatlash va odamlar baxti uchun, farovon hayoti uchun kurashish uning asarlarini umrboqiy qildi. Navoiy o'lmas asarlarida tabiat va jamiyat qonunlariga o'zi-ning munosabatini bildirgan. Uning dunyoqarashi shakllanishida faylasuflarning ijtimoiy falsafiy qarashlari alohida ta'sir ko'rsatgan. Navoiy falsafasidagi insonparvarlik g'oyalari sheriy shaklda berilgan. Binobarin, bunday usul ko'p mutafakkirlar ijodida g'oyat ta'sirchan va an'anaviy tus olgan. Navoiy o'z zamona-sidagi ijtimoiy-iqtisodiy va falsafiy ruhni gavdalantirgan. Navoiy yaratuvchi Allohga tasannolar aytib, o'zining Munojot asarini yozgan. Munojot Allohdan najot tilash, unga iltijo qilishdir. Unda jumladan: Ilohi, dunyo mayli rishtasini ko'nglimdan o'z va nafsoniyat tiyralig'ida hidoyai shami bila o'zung sari yo'l ko'rguz, - deb yozadi. Navoiy amaliy faoliyatida ham, barcha asarlarida ham Qurondagi axloq qoidalariga rioya qilgan. Payg'ambarimizning eng muhim 41 ta hadislarini nazm rishtasiga osib, Arbain asarini yaratgan. Unda insonning barkamolligi masalalari alohida o'rin olgan. Kim musulmonlig' aylasa davo Chin ermas gar fido qilur jonlar, Ul musulmon dururki, solimdur Tiliyu ilgidin musulmonlar. yani qo'lidan va tilidan musulmonlarga ozor etmaydigan kishigina haqiqiy va ...