Al-Xorazmiyning ilmiy merosi va uning didaktik qarashlari

Al-Xorazmiyning ilmiy merosi va uning didaktik qarashlari Reja: Al-Xorazmiyning didaktik qarashlari. Xorazmiyning ilmiy merosi. Al-kitob al muxtasar fi hisob al jabr va-l muqobala. 3. Al-Xorazmiyning ilmiy merosi va uning didaktik qarashlari Muhammad al-Xorazmiy ilmiy merosi bilan bilish nazariyasiga o'zining ulkan hissasini qo'shdi. Al-kitob al-muxtasar fi-hisob al-jabr va-l muqobala asarida (al jabr va-l muqobala hisobi haqida qisqacha kitob) sonli kvadrat va chiziqli tenglamalar va ularni yechish yo'llarini bayon etadi. Bu asar uch qismdan iboratdir. Birinchisi algebraik qism. Uning oxirida savdo muomalasiga oid kichik bir bo'lim kiritiladi; ikkinchsi, geometrik qism-algebraik usul qo'llab o'lchashlar haqida; uchinchi qism vasiyatlar haqida bo'lib, muallif uni Vasiyatlar kitobi deb ataydi. Muhammad al-Xorazmiy matematika fanida abstraktsiya tushunchasini kengaytiradi. Induktsiya yo'li bilan umumiy yechish usullarini hal etadi, deduktsiya yo'li bilan umumiy usullar yordamida xususiy masalalarni yechadi. Aljabr va-lmuqobala asari bilan ham matematika fanini rivojlantirib, o'zidan avvalgi bilimlarni o'rgandi va ularni sintezlashtirdi hamda amalda qo'llash usullarini bayon etdi. Mutafakkir ushbu tenglamalarni yechish uchun Al-jabr va al-muqobala (tiklash va qiyoslash) amallarini kiritdi. Bu amallarninng mohiyati tenglama hadlarining ishorasini o'zgartirgan holda ularni bir tomondan ikkinchi tomonga o'tkazish va yig'ishdan iboratdir. Al-jabr keyinchalik matematika fanining alohida bo'limiga aylandi va algebra deb ataladigan bo'ldi. Mazkur amallar yordamida har qanday tenglamani kononlik shakliga, ya'ni asosiy tiplardan biriga keltirib, keyin yechiladi. Bu usul fan olamida muhim ahamiyatga ega edi. Shu asar tufayli Al-Xorazmiy nomi lotincha transkriptsiyada Algoritmi shaklini oldi, keyin Algoritmus va nihoyat hozirgi zamon hisoblash matematikasining asosiy tushunchasi algoritm (algorifm) ga aylandi. U matematikaning nazariy rivojlanishi bilan birga, undan turmushda foydalanish yo'llarini ham berdi. Meros taqsim qilish, vasiyatnomalarni tuzish hamda mol taqsim etish uchun zarur bo'lgan hisoblarni ta'lif etdi. Muhammad al-Xorazmiyning matematikaga oid ikkinchi kitobi Hind arifmetikasi haqida kitob (Hisob al-hind)dir. Asar o'nlik tizim raqamlari (1,2.3,4,5,6.7,8,9)ga bag'ishlangan. Mutafakkir hindlarning falakiyot va matematikaga oid Sindihin nomli qo'llanmasini o'qib, uning yanglish va qiyin tomonlarini qayta tikladi, uning mundarijasiga yangi boblarni qo'shdi va bu asarni qisqargan Sindihind (Algorizmi hind hisobi haqida) deb atadi. Mazkur asar faqat SHarqdagina emas, Yevropada ham qo'llanma sifatida shuhrat taratdi. U Hindistonda kashf etilgan raqamlarni soddalashtirdi va birinchi marta arab tilida bayon etdi. Ungacha ancha qo'pol sanoq usullaridan foydalanib kelingan. O'nlik tizimining kashf etilishi fan olamida sanoq tizimida inqilobiy o'zgarish deb ta'riflanadi. Yevropaga 1,2.3,4,5,6,7,8,9 raqamlaridan foydalanish va nol yordamida eng katta sonlarni yozish va joylarni aniq ko'rsatish X-X1 asrlarda arablardan kirib kelgan. Muhammad al-Xorazmiy arifmetikaning algoritmlari bo'lgan qo'shish, ayirish, bo'lish hamda ko'paytirish qoidalarini yaratgan. SHuningdek, turli jinsdagi sonlarni ko'paytirish algoritmini ham bergan. Masalan, minut ...