Avesto haqida bir necha so'z yoki Ibtidoiy jamoa davrida tabiat muhofazasi

Avesto haqida bir necha so'z yoki ibtidoiy jamoa davrida tabiat muhofazasi O'zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov «Avesto» xususida shunday aytgan edi: «Eng mo'tabar, qadimgi qo'lyozmamiz «Avesto»ning yaratilganiga 300 yil bo'layapti. Bu nodir kitob bundan XX asr muqaddas ikki daryo oralig'ida, mana shu zaminda umrgo'zaronlik qilgan ajdodolarimizning biz avlodlariga qoldirgan ma'naviy, tarixiy merosdir. «Avesto» ayni zamonda bu qadim o'lkada buyuk davlat, buyuk ma'naviyat, buyuk madaniyat bo'lganligidan guvoxlik beruvchi tarixiy hujjatdirki, uni xech kim inkor etolmaydi». «Avesto» nafaqat Sharq, balki Yer shari axlini ezgulikka davat etayotgan mo'jizakor xayqiriq. Asarning o'lmasligi, abadiyligi va buyuk qadriyati ana shunda. Zotan, millat yashar ekan, hayot davom etar ekan, ezgulik va yaratuvchilik abadiy. Millat qonida, xalq qalbi va tafakkurida an'analar, urf-odatlar, turmush tarzi qatlarida «Avesto» g'oyalari yashayveradi (N.Jo'raev, 2001). YuNYeSKO qarori bilan 2001 yilda butun jahon axli «Avesto» asari yaratilganligining 2700 yilligini nishonlashdilar. Davlat tilida ilk bor muqaddas kitob «Avesto» nashr qilindi va Xorazmda Avesto Milliy bog'i yaratildi. zardushtiylik qonunlari Sosoniylar davridan oldin (X-VI asr miloddan oldin) va ular zamonida yakkaxudolik dini sifatida Markaziy Osiyo va uning atroflarida paydo bo'ladi. Akademik B.Ђafurov (1983) ma'lumotlariga ko'ra Xorazm, Zarafshon va Qashqadaryo vodiylari o'sha vaqtda so'g'd-oriyonlarning yashash makoni edi. Turli xil olimlarning fikriga ko'ra Zardo'sht - otashparastlar payg'ambari miloddan oldin o'n birinchi asrda, yani uch ming yuz (3,100) yil oldin yashagan. «Avesto» kitobi ikki million sheriy misralarni o'z ichiga olgan Zardo'shtiylarning matnlar to'plamidan iboratdir. U Markaziy Osiyoda temir asri avvalida paydo bo'lgan. Uning dastlabki matnlari o'n ikki ming sigir po'stida zarrin xarflar bilan joy olgan edi. Bu dinning tangri xudosi Axuro Mazdo bo'lib, uning manosi dono, aqlli va donishmand zotdir. U poklik va xaqiqat xudosi hisoblanadi. Yuqorida nomlari zikr qilingan vodiylarning aholisi otashparast bo'lib, ular bolaligidan Avestoning asosiy g'oyalarini singdirib tegishli hayotiy xulosalar chiqarishgan. Bu jarayon nasldan-naslga o'tib boruvchi xususiyatga ega bo'lgan. Keyinroq Avesto yozuvi paydo bo'lganligi sababli qonun yozilgan va zamona zayli bilan o'zgartirishlar kiritilgan. Avestoning bizgacha etib kelgan qadimgi nusxasi 1324 yilda chop etilgan bo'lib, u hozir Kopengagen (Daniya) shaxrida saqlanmoqda. Otashparastlar avvallari balandliklarda, tog'da, suv oldida, daryo va ko'l atrofida ibodat va sajda qilishgan, keyin esa ibodatxonalar qurilib, undan keyin haykallar paydo bo'lgan. Tarix guvoxlik berishicha 2300 yil oldin Samarqand yunonliklar tomonidan qamal qilinib, Zarafshon vodiysi aholisi va istilochilar o'rtasida shiddatli janglar bo'lib o'tgan (Spitamen qo'zg'oloni). Aleksandr Makedonskiy davrida Samarqand sug'd davlatining poytaxti edi. Aleksandr Makedonskiy istilosidan keyin zardushtiylik ta'limotini «Zoroastrizm» deb atay boshladilar, «astron» atamasi yulduzni anglatgan. Hozirgi Avesto eramizdan oldingi VI-IV asrga taalluqlidir. U tarixiy muqaddas ...