Ilmiy tadqiqot jarayonini modellash

Ilmiy tadqiqot jarayonini modellash Reja: Ilmiy modellash tasnifi 2. Ilmiy tadqiqot obyekti va uning modelini tanlash 3. O'xshashlik mezoni 4. Modellash yordamida baholash 5. Ilmiy tadqiqot ishlari samaradorligini baholash ILMIY MODYeLLASh TASNIFI Tayanch iboralar va atamalar: model, ilm - fan, aksiomalar tizimi, tilshunoslik, morfologik, grammatik, munajjimlik, jarayon va hodisa kechiish, ta'lim, mohiyat, modellash, fizik modellash, matematik modellash, elektr modellash, kibernetik modellash, analog modellash, kimyo reaktorlarini modellash, stoxastik modellash, axborotli modellash. Modellar ko'rish, inson tafakkurining o'ziga xos ijodiy tarakkietiga moe ravishda borganligi sababli ham ularning yo'nalishlari ham ko'payib boradi. Quyida biz ularning bazilari to'g'risida to'xtalamiz: 1. Mashinasozlikda ishlab chiqarish uchun etalon sifatida ishlatiladigan namuna: avtomobillar, traktor, mexanizm va h.k. san'atda biror buyum: haykal, buyueet, monument va h.k. Qurilishda biror bino, inshoot va shu kabilarning maketi. 4. Ilm-fanda muayyan aksiomalar tizimining modelda ifodalangan obyektlari bo'lib, u orqali obyekt xossalari va ular o'rtasidagi munosabatlari muayyan aksiomalari tizimini qanoatlantiradi. Bu hakda mazkur paragrafning oxirida batafeil ma'lumot beramiz. 5. Tilshunoslikda biror morfologik, grammatik va shu kabi tizim etalonini bildiruvchi mavhum tushuncha. Shuningdek, biror til tizimi yoki uning biror tarmog'i ta'rifining umumiy tuzilmasi. 6. Munajjimliqda biror muayyan jism (Yerning, quyosh tizimidagi boshqa jismlar) obrazi yoki namunasi. Masalan, Yerning modeli quyosh, osmon va undagi yulduzlar modeli planetariy va h.k. 7. Jarayon va hodisa kechishini ifodalashda tashkiliy tuzilmaviy modeldan foydalanadi va u jarayon va hodisalar kechishidagi ko'rsatkichlar omillar, parametrlar, o'zgaruvchilar orasidagi o'zaro ta'sir va bog'likliklarni aks etdiradi. 8. ta'limda biror o'quv jarayonini yoki mavzuni o'zida aks etdiruvchi tizim bo'lib, uning yordamida o'sha jarayonni o'zlashtirishning didaktik asosi yaratiladi. Modellar yo'nalishlari hamisha kengaytirib borilgan tabiat obyektiv qonunlarining sodda nusxalari va tavsiflaridan to bevosita kuzatilmaydigan jarayonlarning abstrak tasvirlarigachaligi tufayli bizni o'rab turgan olamning tobora murakkab hodisalari jarayonlarini ochishga yo'naltirilgan ijodiy imkoniyatlarimiz ham tobora rivojlanmoqda. Modellar yordamida biz faqatgina yangilikni bilibgina qolmasdan, balki bilimlarni rivojlantirish imkoniga ham ega bo'lamiz va ayniqsa bilimlarni o'qitish va tarkatishda ham ishonchli didaktika hamdir. Modelning amaliy ahamiyatini insoniyatning barcha jabhalarida ko'rish mumkin. Ayniqsa, bolaliqda o'yinchoqlar- real olam nusxasi - bolaning rivojlanishi hamda tarbiyasida muhim ahamiyat kasb etadi. Ular bolalarni kelajakdagi turli hayotiy holatlarga ruhiy nuqtai nazardan tayyorlaydigan muhim vosita rolini o'ynaydi. Har qanday modelning mohiyati muayyan obyektlarning qo'yilgan masalani yechish uchun zarur va etarli bo'lgan xossalarini ajratib olish, tasvirlashdan iborat. Ko'pincha, masalani to'g'ri ko'yish - masala yechimining yarmi, qolgani esa, modelni to'g'ri tanlashga bog'liq, degan fikr kayd etiladi. Agar model qo'yilgan masala shartini to'liq aks etdirsa, u holda bu tegishli natijani to'g'ri, tez va osonlik bilan ko'lga ...