Komil inson va ining sharqona fazilatlari

kOMIL INSON VA INING sharqONA FAZILATLARI Komil inson tushunchasi ma'naviy barkamol inson tushunchasi bilan xamoxangdir. ma'naviy barkamollikka erishmay komil inson darajasiga etish mumkin emas. Demak, ma'naviy barkamollikka intilish - bu komil inson darajasiga erishish uchun intilishdir. Komillikka inson butun umri davomida erishib boradi. Uchala tushuncha: sog'lom avlod, ma'naviy barkamol, komil inson - darajama-daraja chuqur mano kasb etadi. Shundan kelib chikadigan bulsak, komil inson bo'lishning aniq cheki va chegarasi yuk. Bizning ko'hna tariximizda yuzaga kelgan, xalq, mamlakat tarixida katta ma'naviy-axloqiy tarbiya rolini uynagan tasavvuf komil inson nazariyasi haqidagi, uni tarbiyalash, voyaga yetkazish haqidagi ta'limot va amaliyot sanaladi. Mazkur savolni tasavvuf ta'limotidan kelib chikkan holda bayon etishni maqsadga muvofik deb topdik. Komil inson biz uchun idealdir. U barcha dunyoviy va iloxiy bilimlarni egallagan, ruhi mutlak ruxga tutash, fayzu karomati serob, kalbi ezgu tuyg'ularga limmo-lim tula pokiza zot. Komil inson odamzod orzu kilgan jamiki ezgu xislatlarning ifodachisi. Komil insonlar jamiyatning tirik vijdonlaridir. Kishilar ularga karab xushyor tortadilar, dunyo bexudaligidan uzlariga kelib, o'z kalblariga, o'z qilayotgan ishlariga razm soladilar, tavba-tazarru kiladilar. Komil insonlarning afolu amoli insonlar diliga quvvat, kuziga nur bagishlagan. Komil inson haqida tasavvuf adabiyotida ko'p asarlar bitilgan. Ana shunday kishilardan biri XII asrda yashagan Aziziddin Nasafiy bo'lib, «Insoni komil» nomli risolasida komil insonga ta'rif berib shunday yozadi: «Bilgilki, komil inson deb shariat va tarikat va xakikatda yetuk bo'lgan odamga aytadilar va agar bu iborani tushunmasang, boshqa ibora bilan aytayin: bilgilki, komil inson shunday insondirkim, unda quyidagi turt narsa kamolatga etgan bulsin: yaxshi so'z, yaxshi fel, yaxshi axloq va maorif». Bu sifatlar bilan ziynatlangan odam yolgon, riyo va badkirdorlikdan chekinadi, xamma vaqt ezgu niyat bilan yashab, ezgu ishlarga tayyor turadi. Yaxshi sifatlarni egallab borgan odam komil inson martabasiga kutarila oladi. Komil inson - insonlarning eng mukammali, eng okili va donosi. Komil inson insonlar jamiyati ichidan etishib chikadigan mutabar zotdir. Insonlar komillikka axloqiy-ma'naviy poklanish jarayonida erishadilar. Komillikning belgisi xak yo'lidan borib, xalqka foyda keltirishdir. Kishi o'z so'zi, amaliy ishlari, niyati bilan kanchalik odamlarga foyda keltirsa, yomonlarni to'g'ri yulga solsa, xak yo'lida fido bulsa, u shuncha komil bo'ladi. Komil, barkamol insonni tarbiyalash, voyaga yetkazish haqida musulmon sharqi axloqi tarixida inson hayoti uchun dasturulamal, qo'llanma vazifasini utagan ko'p pandnomalar, xalq kitoblari mavjud bo'lgan. Shulardan bazilarini sanab utamiz. Chunonchi, Kaykovusning «Kobusnoma», Sadiyning «Guliston», «Buston», Amir Temurning «Temur tuzuklari», Abdurahmon Jomiyning «bahoriston», Alisher Navoiyning «Maxbubul-kulub», Xusayn Voiz Koshifiyning «axloqi muxsiniy» va boshqalarni ko'rsatishimiz mumkin. Bu asarlarning kupchiligida odil shox va adolat, halollik, soflik, poklik, to'g'rilik, rostgo'ylik, insonparvarlik, ma'rifatli ...