Muso al-Xorazmiyning didaktik g'oyalari

Muso al-Xorazmiyning didaktik g'oyalari Reja: Sharq Uyg'onish davrida ilm-fan va madaniyat Muhammad ibn Muso al-Xorazmiyning ilmiy merosi Muso al-Xorazmiyning didaktik g'oyalari Qomusiy olimlar o'z ilmiy merosida ta'limiy-axloqiy asarlar yaratishga ham katta e'tibor berib, bu asarlarda ilgari surilgan g'oyalar insonning ham aqliy, ham axloqiy, estetik va jismoniy jihatdan kamol topishida, pedagogik fikr taraqqiyotida katta ahamiyatga ega bo'ldi.Shuningdek, Sharq uyg'onish davrida sof pedagogik asarlar ham yaratilib, ta'lim-tarbiyada inson takomilining xususiy va umumiy metodlari haqida o'lmas ta'limoti bilan nom qoldirgan tarbiyashunos olimlar ham maydonga chiqdi. Xorazmiy o'z davrigacha bo'lgan qadimiy matematika fani rivojlangan mamlakatlar bobil, yunoniston Hindiston, Xitoy, Misrdagi deyarli barcha matematiklarning kashfiyotlarini o'rgandi. O'zi hayotiy talablar nuqtayi nazarida ulardan farq etuvchi yangi kashfiyot yaratdi. Muhammad al-Xorazmiy ilmiy merosi bilan bilish nazariyasiga o'zining ulkan hissasini qo'shdi. Al-kitob al-muxtasar fi-hisob al- jabr va al-muqobala asarida (aljabr val muqobala hisobi haqida qisqacha kitob) sonli kvadrat va chiziqli tenglamalar va ularni yechish yo'liarini bayon etadi. Bu asar uch qismdan iboratdir. Birinchisi algebraik qism. Uning oxirida savdo muomalasiga oid kichik bir bo'lim kiritiladi; ikkinchisi, geometrik qism-algebraik usul qo'llab o'lchashlar haqida; uchinchi qism vasiyatlar haqida bo'lib, muallif uni Vasiyatlar kitobi deb ataydi. Muhammad al-Xorazmiyning matematikaga oid ikkinchi kitobi Hind arifmetikasi haqida kitob (Hisob al-hind)dir. Asar o'nlik tizim raqamlari (l,2.3,4,5,6.7,8,9)ga bag'ishlangan. Mutafakkir hindlaming falakkiyot va matematikaga oid Sindihin nomli qoilanmasini o'qib, uning yanglish va qiyin tomonlarini qayta tikladi, uning mundarijasiga yangi boblami qo'shdi va bu asami qisqargan Sindihind (Algorizmi hind hisobi haqida) deb atadi. Mazkur asar faqat Sharqdagina emas, Yevropada ham qo'llanma sifatida shuhrat taratdi. U Hindistonda kashf etilgan raqamlami soddalashtirdi va birinchi marta arab tilida bayon etdi. Ungacha ancha qo'pol sanoq usullaridan foydalanib kelingan. o'nlik tizimining kashf etilishi fan olamida sanoq tizimida inqilobiy o'zgarish deb ta'riflanadi. Yevropaga 1,2.3,4,5,6,7,8,9 raqamlaridan foydalanish va nol yordamida eng katta sonlarni yozish va joylami aniq ko'rsatish X-Xl asrlarda arablardan kirib kelgan. Muso al-Xorazmiyning didaktik g'oyalari Didaktika pedagogikaning ta'lim va o'qitish nazariyasini ishlab chiqadigan tarmogidir. Didaktika yunoncha didaktikos so'zidan kelib chiqqan boiib, o'qitish, o'rganish ma'nosini bildiradi. Yaqin va o'rta sharqda al-xorazmiy, kindiy, abu nasir forobiy, al- beruniy, ibn sino, umar hayyom kabi mutafakkirlar ilmiy didaktikaga asos solgan boisalar, amos komenskiy, shveysariya- lik pedagog I. G. Pestalossi, nemis pedagogi A. Disterveglar yevropada didaktikaning rivojlanishi ga katta hissa qo'shdilar. Al-Xorazmiy, Kindiy, Abu Nasr Forobiy, Al-Beruniy, Ibn Sino, Umar Xayyom, Nasriddin Tusiy va ulaming izdoshlari qarashlarining muhim xususiyati shundan iborat ediki, mazkur olimlar doimo predmetning qiyofasi inson ongida mavhumlashuvi jarayoniga mana shu predmetning mohiyati va o'ziga xosligini ...