Nutqning uslubiy turlari

nutqning uslubiy turlari Reja. Til boyliklarini ishlatishdagi xilma-xillik. nutq uslublari. nutq uslublarining o'ziga xos xususiyatlari. o'qituvchi nutqining uslubi. 5. Badiiy uslub, ritorik surok gap, ilmiy atama. Tayanch tushunchalar: Til boyliklari, nutq uslublari, suzlashuv uslubi, rasmiy uslub, ilmiy uslub, publitsistik uslub. nutqning uslubiy turlari. Til boyliklaridan xar kim uzicha foydalanib suzlaydi. Bir tur so'zlar va tilga tegishli boshqa belgilar bir nutqda kuprok ishlatilgani holda boshqa nutqda uchramaydi. boshqa bir nutq uzining so'z boyligi va gaplarning qurilishi, oxangi bilan uchinchi bir nutqdan ajralib turadi. Til boyliklarini tanlab ishlatishga karab nutq ko'rinishlari bir necha turga ajraladi. Ana shu xilma xillik nutq uslublari deb ataladi. nutq uslublari aloqaning maqsadiga muvofik amalga oshuvi yo'lida suzlovchining til boyliklaridan tanlab foydalanishi tufayli nutqning tarixan shakllangan ko'rinishidir. quyidagi misollar orqali nutq uslublarini tasavvur kilsa bo'ladi: 2-modda . xar bir inson , xar qanday tafovutlaridan katiy nazar , yani irki, terisining rangi , jinsi, tili, dini, siyosiy yoki uzga e'tiqodlari, moddiy yoki ijtimoiy kelib chiqishi, mulkiy, tabakaviy yoki boshqa mavkeiga qaramasdan,ushbu Dekloratsiyada elon qilingan barcha huquqlar va erkinliklarga ega bo'lishi lozim. Bundan tashqari, inson mansub bo'lgan mamlakat yoxud hududning siyosiy, huquqiy yoki xalqaro statusiga ega ekanligi asosida bu hudud mustaqil, vosiylikdagi, o'z-o'zini idora kilmaydigan yoxud suverniteti kaysidir jihatlaridan cheklab qo'yilganidan katiy nazar , biron bir darajada odam ajratilishiga yul kuymasligi kerak. Jonginam, axir sizga ne gunox kildimki, menga buncha sitamlar kilasiz? Kecha aytgan joyingizga borib, kosh korayguncha kutdim, kelmadingiz. Kutgandan yomoni bulmas ekan. Sistem tilshunosligida gapning sintaktik struktura unsurlari gap bo'laklari yoki sintatik pozitsiya nuqtai nazaridan, propozitiv struktura uslublari esa obyektiv reallik strukturasiga izomorflik nuqtai nazaridan , kommunikativ (aktual) struktura tema (malum ) va rematik (yangi) nuqtai nazardan urganiladi. Bu nutq parchalarining xar bir grammatik qurilishi, leksikasi, oxangi jihatidan bir-biridan keskin ajralib turadi. Birida rasmiy nutqka xos leksika asosiy urinni egallaydi. Uslubshunoslikka bagishlangan asarlarda nutqning quyidagi uslublari kursatiladi.: 1. Suzlashuv uslubi. 2. Rasmiy uslub. 3. Ilmiy uslub. 4. Publitsistik uslub. 5. Badiiy uslub. Xar bir uslub o'ziga xos sistema bo'lib, boshqa uslublardan kupgina belgilari bilan ajralib turadi. Suzlashuv uslubi. Bu uslub o'z leksikasi, fonetikasi, morfologiyasi va sintaksisi bilan xalqning oddiy suzlashuv tilini uzida aks ettiradi. Suzlashuv uslubi uchun oddiylik, soddalik, betakkaluflik, xayajonlik xosdir. xalq orasida keng tarkalgan kosh korayguncha, uchchiga chikkan kabi frazeologizmlardan: ona , osh, tuz, yer, bola, kun, jura, omon, ogayni, jonginam, okshom, erta-matan kabi so'zlardan: - uvdi (boruvdi),-chiydi ( ukichi-chiydi), -iydi (boriydi, zuriydi), -chi (moshinachi,) - kira(sirkiramok, okarinkiramok) kabi yasovchilardan, gapning dialogik, tuliksiz, bir tarkibli, ...