Sharq allomalarining pedagogik qarashlari

Sharq allomalarining pedagogik qarashlari Beruniy, Farobiy, Ibn Sino, Alisher Navoyi, Mirzo Ulug'bek va h.k. Reja: Markaziy Osiyoda ibtidoiy jamoa davridagi bola tarbiyasi Imom Ismoil al-Buxoriy, Farobiy, Beruniy, Ibn Sino, Yusuf Xos Hojib, Navoiy va boshqa mutafakkirlarning axloqiy- ma'rifiy merosi, pedagogik qarashlari Markaziy Osiyoda ibtidoiy jamoa davridagi bola tarbiyasi Tabiatning Oliy mahsuli, siymosi inson o'z aql-zakovati bilan o'zini himoya qiladigan mustaqil, erkin qilib yaratilgan. Shuning uchun tabiat hodisalari, jarayonlarini o'rganish ulardan yashash uchun oqilona foydalanish asosida insonlar sekin-asta madaniylashuvi, ijtimoiylashuvi asosida ma'naviy qadriyatlar shakllana boshlagan, rivojIana boshlagan. Ilk davrlarda ta'lim yoshlarga, ota-onalarning yashash uchun tabiatdan foydalanishi, uy-ro'zg'or yuritish, o'zaro va tabiatga munosabat axloqi, odobi sifatida shakllana boshlagan bo'lsa, bilimlar hajmi kengaya boshlagach ehtiyoj maxsus tarbiyachilarga ehtiyoj tug'ila boshlangan. Ma'lum qabila, ta'lim-tarbiya qoidalari majmuasi konsepsiyalarida ko'p hollarda alohida kishilar tomonidan tüomillashtirilgan. Shuning uchun han ta'lim konsepsiyalarida ma'lum muallifning nomi bilan bog'lanmaydi. Forobiy pedagogik qarashlarini, ta'lim- tarbiya haqidagi ta'limotini o'rganishda inson xislatlari to'g'risidagi falsafiy fikrlari nihoyat muhim ahamiyat kasb etadi. Forobiy o'zining falsafiy qarashlarida odamning tuzilishini, ruhiyatini, madaniy va ma'naviy olamini o'rganishga ahamiyat beradi. Uning ta'limotida, inson barcha boshqa jismlarda bo'lmagan qobiliyat va kuchga, ruhiy quvvatga, aql va so'zlash qobiliyatiga egaligi bu kuch uni tabiyatiga boshqa jisnlardan ajratib turishi va uning ustidan hokim bo'lish imkoniyatini berganligi namoyon bo'ldi. Farobiy bu dunyoqarashida narsa- hodisalarni bilish, inson aqlini bilim bilan boyitish uni ilmli, ma'rifatli qilish uchun xizmat qiluvchi ruhiy jarayonlarga alohida e'tibor beradi. U o'zining Baxt- saodatga erishuv haqida , Fanlarning tasnifi , Falsafani o'zganishdan oldin nimani bilish kerakligi to'g'risida , Ilmlar va san'atlar fazilati kabi ko'plab risolalarida insonning ma'naviy rivojlanishi ilm ma'rifatga bog'liqligini ta'kidlaydi. Abu Rayhon Beruniy bilim umuminsoniy qadiryatlarni o'rganishning kaliti ekanligini alohida ta'kidlaydi. Ilm- ma'rifatli odam jamiyat taqdiri, insonlar taqdiri uchun kurashuvchan, kurashuvchan, barcha yomonliklardan uzoqdir. Ilmning foydasi ochko'zlik bilan oltin- kumush to'plash uchun bo'lmay, balki u orqali inson uchun zarur narsalarga ega bo'lishdir . Umuman, Abu Rayhon Beruniy ilm- fanning buyuk homiysi va muxlisi sifatida mamlakatning obodonchiligi ilm- fanning gullashida, odamning baxti esa uning bilim va ma'rifatida deb bildi. Yaratgan asarlarida u ta'lim- tarbiyaga doir She'r va hikmatlardan misollar keltirib, ular orqali har bir inson o'z qalbining farmoyishiga ko'ra xayr- ergulikka intilishi, sun'iy obro', shuhrat qozonish uchun muruvvat va sharofat ko'rsatmasligi kerakligni ta'kidlaydi Yusuf Xos Hojibning Qutadg'u bilig asarida aqliy , axloqiy , mehnat, jismoniy va nafosat tarbiyasiga doir fikrlari katta tarbiyaviy ahamiyatga egadir. U insonni ulug'laydi. Uning fikricha, insonning ulug'ligi aql- idroki, so'zlash qobiliyati, bilimi, o'quvi, hunarga egaligidadir. Adib ...