Talabalar o'quv mashg'ulotlarini nazorat qilish va tartibga keltirish

Talabalar o'quv mashg'ulotlarini nazorat qilish va tartibga keltirish «Nazorat» atamasini qo'llashga pedagogik o'quv jarayonida va pedagogik psixologiyada turlicha yondashiiadi. Pedagogika nazariyasida va pedagogik amaliyotda «nazorat» atamasi «keng» va «tor» ma'noda uchraydi. «Keng ma'noda» nimadir tekshirish, «tor ma'noda» esa, kibernetika ruhiyatidadan kelib chiqib, «o'z-o'zini boshqarish uchun xarakterli bo'lgan teskari aloqa tamoyilidir». «Pedagogika» o'quv qo'llanmasida bu tushuncha yuqoridagidek izohlanadi. Bundan kelib chiqadiki, «o'quvchiiarning o'quv mashg'ulotlarini nazorat qilish tashqi teskari aloqani va ichki teskari aloqani ta'minlaydi». «Tashqi teskari aloqa» tushunarli bo'lib: bu o'quv materialining o'quvchilar tomonidan o'zlashtirilishini tekshirish degani (nazorat-so'rovlar, yozma ishlar, imtihonlar va h.k.), bularni barchasini o'qituvchi tashqinashtiradi. «Ichki teskari aloqada» esa, «o'zgacha» -o'quvchining o'z-o'zini tekshirishi, bu haqida bir nechta umumiy so'zlar, ulardan o'quvchiiarning o'z-o'zini boshqarishida «teskari aloqa»ning «ichki» xarakterini nimadan tarkib topganini tushunish mumkin. Bu ham baribir «mashinali» yoki «mashinasiz» dasturlash vositalarini qoilash orqali o'qituvchi yordamida tashkilashtiriladi. «O'z-o'zini nazorat qilish» atamasini qo'llash orqali muallif, o'quvchilar aniq savol yoki masaialarda o'zini tekshirayotib o'zlarining qay me'yorda materialni o'zlashtirganlarini tekshiradilar. Boshqacha qilib aytganda, ular o'z-o'zlarini tekshiradilar va baholaydilar. Bu esa amaliyotdan ma'lum bo'lganidek, o'qituvchi yoki muallif tomonidan o'z-o'zini tekshirish savollar bo'yicha amalga oshiriladi. Bu ham tarkibi bo'yicha «tashqi nazorat»ga kiradi. Pedagogik psixologiyada «nazorat» tushunchasi birmuncha o'zga ma'noda - «o'quv jarayoni»dek - qo'llaniladi. O'quvchiiarning o'quv mashg'ulotlari jarayoni va uning tarkibiy elementi sifatida kiradi. Nazorat - o'quv mashg'ulotining so'nggi natijasi bo'yicha o'zlashtirish sifatini tekshirish kabi emas, balki o'quvchining o'z aqliy jarayonlarini uning tarkibi va tavsifi (prinsiplari, qonuniyatlari, qoidalari) bo'yicha o'qilayotgan o'quv topshiriqlarining to'g'ri bajarihshi uchun mo'ljalli asosdek xizmat qiluvchi nazariya kabi amalga oshiriladi. Bilimlarni o'zjashtirish jarayonini boshqarish mexanizmi haqida gapirilganda, N.F.Talzina nazoratni uning sozlashdagi zaruriy tarkibiy elementi sifatida qaraydi. Agar boshqarilayotgan jarayon mavzusi bilan hamjihatlikda boradigan (yoki dasturli o'qitish uchun - dastur) bo'lsa, unda hech qanday korreksiya talab qiladigan qo'shimcha harakatlarni yuzaga keltirmaydi. Biroq jarayonning qandaydir dasturdan chekinishini ko'rish bilanoq, pedagog uning chekinishi xarakteri haqidagi teskari aloqa jadvali bo'yicha tushayotgan ma'lumotlarni qo'llab, darhol, talab etilgan sohaga yo'naltirilgan holda o'quv mashg'ulotlarini o'tkazish bo'yicha tadbirlarni qo'llaydi. Bu sozlovchi harakatda, teskari aloqa nazorat kanalidek chiqadi, ular pedagogik jarayonning oxirini kutib o'tirmasdan, jarayonning borishi haqida ma'lumotlarni oladi. bu esa unga darrov ta'sir o'tkazadi. O'quv mashg'ulotlarining borishi bo'yicha nazorati va korreksiyasi - mana shu nazoratning tushunilishida nimalar muhim, agarda o'quv mashg'ulotlari tugagan bo'lsa, endi aralashishning iloji yo'q. Agar o'quv jarayonning natijasi shunday bo'lsa, inson o'zlashtira olmagan yoki dasturni yomon o'zlashtirgani, faqatgina jarayon oxirida bo'ladi, bunda esa endi uni to'g'rilashga imkoniyat bo'lmaydi. Teskari aloqani o'quv jarayonida qo'llanilishi quyidagi ikki muammo yechimini o'z ...