Ta'lim jarayonini boshqarish

Ta'lim jarayonini boshqarish. Reja: Bola psixik taraqqayotida muhit ta'lim va tarbiyaning yetakchilik roli. Bola psixik taraqqayotiningyuzaga keltiruvchi omillari. Yoshlar shaxsining rivojlanishida jamiyatning roli. Bola psixik taraqqiyotining notekisligi va uning sabablari. Tayanch iboralar: psixik taraqqiyot va ta'limning o'zaro bog'liqligi, inson shaxsining tarkib topishida biogenetik va sosiogenetik konsepsiyalar, rivojlanish, o'sish, taraqqiyot. Bolalarning psixik jihatdan o'sishi masalasi bolalar psixologiyasining markaziy muammolaridir. Bu muammoni to'g'ri hal etish bolalr psixologiyasining fan sifatida yanada taraqqiy etishi uchun ham o'sayotgan avlodni mustaqillik ruhida tarbiyalashda muhim ahamiyatga egadir. Bolalarning psixik jihatdan o'sishi muammosi falsafa uchun ham ahamiyatlidir. Bola tug'mlgan kunidan boshlaboq ijtimoiy muhitda, ya'ni odamlar qurshovida yashay boshlaydi. Ijtimoiy muhit deganda oila muhitini tushunamiz. Lekin muhit tushunchasi ikki xil ma'noda ishlatiladi. Keng ma'nodagi va tor ma'nodagi muhitlarga ajratiladi. Keng ma'nodagi «muhit» deganda biz, odamning yurti, mamlakati, vatani, mahallasi bilan bog'liq bo'lgan hayot sharoitini tushunamiz. Tor ma'nodagi «muhit»da esa asosan odamning oilaviy turmush ashroiti va oila tevarak atrofdagi ijtimoiy hayot tushuniladi. Bola o'z tabiatiga ko'ra juda ham taqlidchan bo'ladi. M: katta odamlarning ishlariga taqlid qilib har xil qiliqlar qilishi va h.k. Taqlidchanlik bola psixik taraqqiyotini belgilovchi omillardan biridir. Bola kattalarga taqlid qilish orqali har xil insoniy munosabatlar va fazilatlarni o'ziga sekin - sata singdirib boradi. Tashqi muhitning, ya'ni bola oila muhitining bola psixikasiga ta'siri nutq (til) taraqqiyotida juda yaqqol ko'rnadi. Nutq bolada tug'ma ravishta ya'ni tayyor holda nasliy yo'l bilan berilmaydi. Bola tug'ilishidan boshlab, qaysi nutq muhitida yashasa, ana shu nutqda gapiradigan bo'ladi. Masalan, fransuz bolasi o'zbek oilasida o'ssa, o'zbek tilida, o'zbek bolasi fransuz oilasida o'ssa, fransuz tilida gapiradgan bo'ladi. G'arb olimlari bolalarga nasliy xususiyatlar qatorida ijtimoiy muhitning ham ta'siri haqida gapirar ekanlar, ular ijtimoiy muhitning «mukammalligini» va «o'zgarmasligini» yoqlashga intiladi. Chunki G'arb olimlari ijtimoiy muhit deganda burjua tuzumini «mukammalligi» va o'zgarmasligini tushunadilar. Bu juda katta xatoga yo'l qoyishdir. Chunki, absalyut mukammal va o'zgarmaydigan iuhit bo'lmaydi. Bola psixikasining rivojlanishida asosan o'sish va taraqqiyetish so'zlaridan foydalaniladi. O'sish deganda miqdoriy jihatdan ortish, ulg'ayish tushuniladi. Taraqqiyot deganda esa, faqat miqdoriy jihatdan emas, balki sifat jihatdan ham o'zgarish tushuniladi. Shuning uchun oddiy o'sish prosessiga qaraganda taraqqiyot prosessi ancha murakkab prosessdir. Odamning shu jumladan, bolaning barcha psixik prosesslari va shaxsiy prosesslari va shaxsiy sifatlari krnkret ijtimoiy sharoitning ta'siri tufayli individual hayot davomida yuzaga keladi. Bunda eng muhim faktor oiladir. Oila hayotining umumiy tarzi bola psixikasining taraqqiy etishiga ta'sir etmasdan qolmaydi. Bola o'z tabiatiga ko'ra juda ham taqlidchan bo'ladi. Taqlidchanlik bolalarga xos xususiyat bo'ladi. Bolaning psixik taraqqiyoti ham qarama-qarshiliklar asosida yuz beradi. Bu o'rnda qanday ...