Tarbiya jarayonining mohiyati va mazmuni

Tarbiya jarayonining mohiyati Reja: 1. Tarbiyaning qoidalari. Tarbiyaning maqsadga qaratilgan qoidalari. 2. Tarbiyada insonparvarlik, demokratik, milliy va umuminsoniy qadriyatlarning ustunligi qoidasi. 3. Tarbiyada izchillik, tizimlilik, tarbiyaviy taosirlarning uygunligi va uzluksizligi qoidalari. Tarbiya nazariyasi-pedagogika fanining bir kismi bo'lib, tarbiyaviy jarayonning mazmuni, usuli va tashkil etilishi masalalarini o'rganadi. hayotga yangicha iqtisodiy va siyosiy nuqtai nazardan yondashish usib kelayotgan yosh avlod tarbiyasi bilan jarayonni xam qaytadan ko'rib chiqishni takazo etmokda. O'zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligiga erishuvi ta'lim va tarbiyaning milliy shakllarini rivojlanishiga keng imkoniyatlar ochib berdi. Tarbiya nazariyasi Markaziy Osiyo faylasuflarining va xalq pedagogikasining boy tajribalariga tayanadi. Tarbiya jarayonida kishining turli qobiliyatlari rivojlanadi, g'oyaviy, axloqiy, irodaviyestatik xislatlari shakllanadi, tabiatga, jamiyatga ilmiy qarashlar tizimi tarkib topadi, jismoniy kuch-quvvatlari mustahkamlanadi. Tarbiya qoidasi-pedpgog ta'lim va tarbiya jarayonini yaxshirok tashkil etish masalasida foydalanadigan boshlang'ich holat, rahbarlik asosidir. Tarbiya qoidalari o'qituvchi, tarbiyailarga yul-yurik kursatuvchi qoidalar hisoblanadi, yangi kishini shakllantirish vazifalari bilan belgilanadi. Tarbiya oidalari mustaqil xarakterga ega bo'lib, tarbiyaning o'ziga xos xususiyatlarini va qonuniyatlarini aks ettiradi. Tarbiyaning mohiyati, mazmuni qoidalari mamlakatimizda yangicha iqtisodiy munosabat sharoitlarining uzgarganligi sababli kengayib bormokda.Tarbiya qoidalariga kuydagilarni kiritish mumkin: tarbiyaning malum mksadga qaratilganligi, tarbiyaning insonparvarlik va demokratik qoidasi, tarbiyani hayot bilan, mehnat bilan bog'liqligi qoidasi, tarbiyada milliy-madaniy va umuminsoniy qadriyatlarning ustivorligi qoidasi, tarbiyada o'quvchilarning yosh va shaxsiy xususiyatlarini hisobga olish qoidasi, izchillik, tizimlilik, tarbiyaviy ta'sirlarning birligi va uzluksizligi qoidasi va boshqalar. Tarbiyadan kuzlangan asosiy maqsad, xar tomonlama maonaviy rivojlangan, aqliy va axloqiy barkamol shaxsni shakllantirishdan iborat. Shunga ko'ra tarbiyaviy faoliyatning mazmuni, tashkiliy shakllari va usullari shu maqsadga erishini kuzda tutadi. Umumiy ta'lim maktabning asosiy vazifasi-shaxsning aqliy, his-tuyg'uli va jismoniy rivojlanishi, qobiliyatlarini xar tomonlama kamol toptirish, imkonicha boricha kulay sharoitlar yaratishdan iborat.Shuningdek o'quvchilarda milliy gurur va milliy axloq odobni shakllantirishni kuzda tutadi. Tarbiyaning maolum maqsadga qaratilganlik qoidasi yoshlar jamoasining rivojlanish istiqbollarini kura bilishga yordam beradi. Xar bir tarbiyaviy tadbir oldindan puxta uylangan, muayyan maqsadni amalga oshirishga buysundirilgan bulsa, uning g'oyaviy-siyosiy darajasini oshiradi, tanlangan usul va vositalar maqsadga muvofik keladi, ularning tarbiyaviy taosiri yuqori bo'ladi. Yoshlarni insoniy fazilatlar ruhida tarbiyalashda muqaddas kitob Kurxoni Karim, Xadisi sharifdan foydalanash juda muhim. Mahmud Koshgariyning «Devoni lugatit turk»,Yusuf Xos Hojibning «Kutadgu bilik», Axmad Yugnakiyning «Xibatul xakoyik», Kaykovusning «Kobusnoma», Axmad Yassaviyning «Xikmatlari», Alisher Navoiyning shox asarlari, xikmatlari muhim tarbiyaviy ahamiyatga ega. Tarbiyani demokratiyalash-bu tarbiyani ma'muriy ehtiyoj va kizikishlardan yuqori kuyish, tarbiyachi va tarbiyalanuvchi o'rtasidagi o'zaro isxonach, hamkorlik asosida pedagogik munosabatlar mohiyatini uzgartirish demakdir. Bu tarbiyaga ishiga jamoatchilikni jalb qilish, uning rivojlanishiga jamoat omilini kiritish demakdir. Tarbiyaviy faoliyatni demokratiyalash va insonparvarlashtirish uning mohiyati ...