Turkiston o'lkasi ta'lim tarbiya va pedagogik fikrlar (XIX asrning ikkinchi yarimi va XX asr boshi)

Turkiston o'lkasi ta'lim tarbiya va pedagogik fikrlar (XIX asrning ikkinchi yarimi va XX asr boshi) R e j a : Turkistonda diniy-islomiy tarbiyaviy muassasalar va pedagogik fikrlar tarakkieti. Turkistonda chorizm maktabi siyosatining boshlanishi. Rus tuzem maktabi. Turkistonda Jadidchilik ma'rifati va ta'lim tarbiya. XIX asrning o'rtalarida Turkistonda boshlang'ich ma'lumot beradigan maktablar, hamda o'rta va oliy diniy ta'lim beradigan madrasalar mavjud edi. Maktablarning aksariyati diniy ta'lim beruvchi maktablar edi. Bu maktablar arab tilida Kuroni o'qishni o'rgatish va xar bir musulmon uchun zarur bo'lgan vazifalarni urgatar edm. shahar maktablarida diniy ta'limdan tashqari umumiy ta'lim elementlari - ezish va hisoblash urgatilar edi, mashxur shoirlarning sher va gazallari xam ukitilar edi. Bunday maktab o'quvchilar badavlat oilalar farzandlari bular edi. Ular o'qishni tamomlab savdo-sotik, hunarmandchilik bilan shugullanar edilar, bazilari qo'shimcha ta'lim olib xattotlik bilan shugullana, bazilari madrasaga kirib o'qishni davom ettirardilar. Oliy diniy maktab bo'lgan madrasalarda o'rta asrga oid diniy falsafa, musulmon huquqlari, arab tili grammatikasi va mantik ilmlaridan dars utilgan. Madrasani tomonlaganlar imomlik qilish va kozixonalarda ishlash huquqiga ega bo'lganlar. Maktab va madrasalarda asosan ugil bolalar ukitilar edi. Maktab va madrasalarda dars o'zbek, arab va fors tojik tillarida olib borilar edi. Markaziy Osie Russiya tomonidan bosib olingandan keyin maktab va madrasalarda bazi o'zgarishlar yuz berdi. Musulmon maktablarida bosmaxonada chop etilgan darsliklar paydo buldi. Mustamlaka ma'muriyati mashg'ulotlar o'rta asr tartibida olib borilaetgan musulmon maktablari ishiga aralashmas edilar. Ammo rus tilini o'qitishni ragbatlantirish choralarini kurar edilar.XX asr boshlarida madrasalarda rus tilini ukitilishi joriy kilinsin, degan ko'rsatma berilgan. XX asr boshlarida Turkistonda madrasalar: Buxoroda- 80, Kukonda-40, Samarkandda-22, Margilonda - 28, Toshkentda - 17, Xiva xonligida -130 ta mavjud bo'lib, ularda 400 dan 500 tagacha talabalar taxsil olar edi. Turkiston o'lkasida 1905-1906 yillarda 5290 ta maktab bo'lib ularda 70955 talaba ta'lim olgan. 1860 yilda Markaziy Osiening kupgina kismi Russiya tomonidan bosib olindi. 1965 yildan Toshkent Turkiston general-gubernatorligiga qarashli erlarning markazi bo'lib koldi. o'rta asr musulmon maktablarining isloh qilishdan bosh tortgan chorizm, ruslar urnashgan erlarda ochilgan rus maktablarini Turkistonda maorif sohasida o'z siyosatining quroli qilib olishga harakat kildi.(Dastlabki rus maktabi Toshkentda 1866 yilda ochilgan). Rus maktabiga ruslar bilan birga o'qish uchun maxaliy aholi bolalari xam kabul kilinar edi. o'quvchilarning 1-4 kismini maxaliy aholi bolalari tashkil etar edi (jami 200ta) Bularning kupchiligi ozod bolalari bo'lib, o'zbek va tojik bolalari nixoyatda kam edi. Rus maktablarida boylar va ok suyaklarning bolalarigina ukir edi. 1884 yilda 19 dekabrdan sinab ko'rish uchun birinchi rus tuzen maktabi maxaliy bolalarni o'qitish uchun ochildi. 10 yildan sung butunlay ...