Turkistonning Rossiya tomonidan bosib olinishi davrida maktab va pedagogik fikrlar

Turkistonning Rossiya tomonidan bosib olinishi davrida maktab va pedagogik fikrlar Reja: Turkistonning Rossiya tomonidan bosib olinishi davrida ta'lim-tarbiya, maktab va pedagogik fikrlar taraqqiyoti. Turkiston o'lkasida o'qitish tartibi. Turkiston o'lkasida ma'rifatparvar shoirlarning ilm, savodsizlikni tugatish, til o'rganish xususidagi fikrlari. Musulmon maktablarida o'qitish tartibi. Tayanch so'z va iboralar: ta'lim, tarbiya, maktab, ma'rifat, ma'rifatparvar, pedagogik fikr, ilm, bilim, savodsizlik, Markaziy Osiyo, Turkiston, Buxoro amirligi, Xiva, Qo'qon xonligi, Sho'ro, institut, konservatoriya, bilim yurti. 1. Turkistonning Rossiya tomonidan bosib olinishi davrida ta'lim-tarbiya, maktab va pedagogik fikrlar taraqqiyoti 1917 yil to'ntarishidan so'ng Markaziy Osiyoda 3 ta davlat (Buxoro amirligi, Xiva, Qo'qon xonligi) o'rnida yangi yo'nalishdagi mafkuraga asoslangan Respublikalar (Turkiston Muxtor Jumxuriyati, Buxoro xalq Respublikasi, Xiva xalq Respublikasi) tashkil topdi. Yangi Sho'ro Hukumati avvalgi ta'lim tizimi, o'quv-tarbiyaviy ishlarni isloh qilish, xalq maorifi tizimining yangi shaklini joriy etish yuzasidan bir qator vazifalarni belgilab berdi. Bunday tadbirlarni amalga oshirish Turkistonda Xalq Komissarlari Sovetining 1918 yil 14 maydagi dekreti asosida boshlandi. Yagona Sho'ro Mehnat maktabi xalq maorifi uchun aosiy negiz qilib olindi. 1918 yil 20 yanvarda Cherkovni davlatdan va maktabni cherkovdan ajratish to'g'risidagi dekretga asoslanib, mullalar va ziyoli din ahllarining maktablarda dars berishiga yo'l qo'ymaslik to'g'risida dekret qabul qil indi. Mazkur dekretga muvofiq aholining barcha tabaqalari bolalari millati, dini va jinsidan qatiy nazar maktabi tekin o'qitilishi to'g'risida buyruq chiqarildi. Turkistonda 1918 yil may oyining boshida maktab tubdan qayta qurildi va elon qilindi. 1918 yil iyunda Toshkentda maorif xodimlarining birinchi sezda ochildi, unda xalq maorifi sohasidagi ahvol muhokama qilindi, qayta ko'rish tadbirlari belgilandi. 1918 yil dekabrda Turkiston Respublikasi xalq maorifi komissarligi buyruq chiqarib, hamma maktablarda ona tili o'qitish to'g'risida qaror qabul qilindi. 1918 yil avgustda Turkiston Respublikasining Markaziy Ijroya Komiteti «Maktablarda o'quvchilarni o'z ona tilida o'qitishga o'tish to'g'risida» dekret chiqardi, bu o'lka xalqlari milliy madaniyatlari istiqboli uchun hal qiluvchi ahamiyat kasb etdi. Oradan uch oy o'tgach Turkiston maktablarining strukturasi to'g'risida Nizom chiqarildi. 1918 yil bahoriga kelib Respublikada ishlab turgan maktablar soni 330 taga etdi. 1919-20 yilining boshida maktablar soni Farg'onada (viloyatida) 350 ta, Sirdare viloyatida 839 ta, Samarqand viloyatida 216 ta edi. 2. Turkiston o'lkasida o'qitish tartibi Maktablarni tashkil etishda mahalliy aholi orasidan birinchi muallim sifatida etishib chiqqan Hamza, Avloniy, Abduqodir Shakuriy, Ismatulla Raxmatullaev, Abdurauf Fitrat, Ishoqxon Ibrat, T. N. Qori Nieziy, To'xtanazar Shermuhamedov, Ergash Komilov, Oqilxon Sharofiddinov va shu singari zielilar faol qatnashdilar. Qizlarni o'qitish uchun alohida maktablar ochildi, bunday maktablar 1920 yil boshida Toshkentda 12 ta, Andijonda 2 tasi ochilgan. Qo'qonda shunday maktablarda o'zbek qizlaridan 270 tasi, qirg'iz qizlaridan ...