XIX asrning 80-90 yillarida Turkistonda yangicha maktab va uning vakillari

XIX asrning 80-90 yillarida Turkistonda yangicha maktab va uning vakillari R Ye J A: Turkiston o'lkasida diniy-islomiy tarbiyaviy muassasalar va pedagogik fikr taraqqiyoti. Turkistonda chorizm maktab siyosatining boshlanishi. ma'rifatparvarlik harakati va uning Turkistonda ahamiyati. Turkistonda ilg'or ma'rifatparvarlarning pedagogik qarashlari. Xulosa. Malumki, Markaziy Osiyo zaminida Temuriylar xukmronligi inqirozga yuz tutgandan keyin, bu o'lkani kulga kiritish uchun jahonning kupgina mamlakatlari harakat kildilar. Ana shulardan biri Chor Rossiyasi edi. XIX asrning II yarmida sobiq imperiya o'rnida 3 xonlik bo'lib, Buxoro amirligi, Xiva xonligi va Kukon xonliklari edi. Shu 3 mustaqil davlat o'zaro o'rtalarida ziddiyatlar bo'lib turgan vaqtda rus davlati Markaziy Osiyoni bosib olish uchun xujum boshladi va dastlab Kozogistonni, sungra Turkiston, Chimkent, Avliyo otani, 1865 yilda Toshkentni zabt etdilar 1868yil Samarkand 1876 yil Fargona viloyati Rossiya kuliga utdi. Turkiston o'lkasi Rossiya tomonidan bosib olingan, sing-minglab rus olimlarini Markaziy Osiyoga kuchirib keltiradi. Keyinchalik o'lkada rus maktablari, rus tuzem maktablari, gimnaziya kabi maktablar ochildi va bu maktablarni kengaytirish natijasida mahalliy maktab, madrasalar qisqartira boshladi. 1917 yil tuntarishgacha o'lka aholisini, savodsiz deb kamsitishga urindilar, kuruk buxton yogdirdilar. Ular o'lka aholisini savodxon qilish uchun rus, rus tuze maktablarida, gimnaziya kabi o'quv maskanlari kerak, madrasa va eski usul maktablarida, otin maktablarida savod chikarib bulmaydi degan siyosatini ilgari surishga harakat kildilar. Aslida Turkiston o'lkasi xalqlarining savodxonlik darajasi Rossiya aholisining savodxonlik darajasidan past emas edi. Chunki 1917 yilgi tuntarilishdan oldin o'lkada xalqlar shaxsiy va ommaviy maktablar, madrasalarda bilim olishar edilar. Chor Rossiyasining asosiy mafkuraviy kurashi natijasida rus millatidan boshqa millatga mansub fuqarolar kamsitilar edi. Chunki rus-tuzem maktablarini bitirganlar savodli hisoblanar edi. Xattoki, ular dunyoviy maktablar ochish, ona tilidagi darsliklar, gazeta va jurnallarni nashr qilishga kattiy takib kilar edilar. 1970 yilda Rus millatiga mansub bo'lmagan xalqlar 3 toifaga bulingan edi. «Juda kam ruslashgan xalqlar». Bular asosan avval ona tilida o'qishni boshlar va keyinchalik rus tilida o'qishga utish tavsiya kilinardi. «Ruslar xam yashaydigan rayonlarda yashovchi xalqlar». Bu toifadagilar fakat rus tilida o'qitish kerakligi takidlanadi. «Yetarli darajada ruslashgan xalqlar» Ukraina, Belarus va boshqalar, bularning maktablarida o'qitish fakat rus tilida olib borilar edi. Tarixda o'zbek xalqi ko'p boskinchilarni kurgan. M-n: Mugil-tatar boskinchiligini oladigan bulsak, ular odamlarni kirgan, boyliklarini talon-taroj kilgan . . . ammo, madaniyatiga, tiliga va diniga tegmaganlar. Eng daxshatlisi, ruslar Turkistonda barcha boskinchilik ishlarini olib borish bilan birga xalqning urf-odatidan, tili va dinidan xam ayirmokchi buldilar. XX asr boshlarida Turkistonda xammasi bo'lib 20925 ishchi bo'lgan xolos. Temir yullar ulkamizning barcha boyliklarini Rossiyaga tashib olib ketish maqsadida kurilgan edi. Yangi ochilgan turli maktablar ...