XVIII asr fransuz ma'rifatparvarlari A. Gelvetsiy va D. Didroning pedagogik qarashlari

xush asr fransuz ma'rifatparvarlari a. gelvetsiy va d. didroning pedagogik qarashlari R Ye J A : XVII asr fransuz ma'rifatparvaroarining falsafiy qarashlari. K. A. Gelvetsiyning ijtimoiy-pedagogik qarashlari. D. Didroning pedagogika sohasidagi qarashlari. fransuz marifaparvarlarining progressiv qarashlari bugungi kun Respublikamiz maorifida. I. XVII ASR fransuz MA'RIFATPARVARLARINING FALSAFIY qarashLARI. XVII asr fransuz ma'rifatparvarlarining falsafiy qarashlarida Klod Adrion Gelvetsiy va Deni Didroning falsafiy, ijtimoiy pedagogik qarashlari alohida ahamiyat kasb etadi. Ular Lokk, Yan Amos Komenskiy kabi sensualistik asosda olamni bilish mumkin degan g'oyaga yondashgan holda bilishi jarayonini falsafiy jihatdan izchil yoritib berdilar. fransuz ma'rifatparvarlari tabiatdagi umumiy o'zaro ta'sirni va materiyaning tabiiy xossasi sifatida harakatni tan oldilar. Ular tashqi dunyodan olinadigan sezilar bilishning manbai deb etirof kildilar. Didroning fikricha, odam bamisoli musiqa asbobidir, sezgi organlari esa bu musiqa asbobining torlaridir. Shu musiqa asbobining torini chertganida ovoz chikkani kabi, odamdagi sezgilar va tushunchalar xam tabiatning bamisoli shunday torni chertib, tovush chikargani kabi bir narsadir. Birok fransuz ma'rifatparvarlari o'z davrining progressiv faylasuflari kabi «fikrlar dunyoni boshqarib turadi va binobarin, fikrlarining o'zgarishi dunyoning o'zgarishiga sabab bo'ladi, yani dunyoni ma'rifat tarkatish qonunlarning yaxshilanishi orqali uzgartirishi mumkin, deb takidladilar». Ular yangi axloq orqali jamiyatdagi noxaxlik, adolatsizlik tuzumini uzgartirish mumkin deb hisobladilar. Yangi axloq ijtimoiy manfaatlar bilan shaxsiy axloqning uygunlashishi maqsadiga muvofik deb bildilar. II. Klod Adrian Gelvetsiyning pedagogik qarashlari. K. A. Gelvetsiy (1715-1771) o'z asarlarida pedagogika tarixida birinchi bo'lib kishini shakllantiruvchi omillarni ancha tulik ochib berdi. Sensualist sifatida u insondagi tasavvur va tushunchalarning xammasi hissiy idrok asosida hosil bo'ladi deb takidlari va tafakkurni sezish qobiliyatidan iborat qilib kuydi. Ushbu g'oyalar uning «aql to'g'risida» (1758), «Odam, uning aqliy qobiliyatlari va uni tarbiyalash to'g'risida» (1769) kabi asarlarida o'z ifodasini topgan edi. Gelvetsiy g'oyalarni tugma bo'lishini Abu Nasr Farobiy kabi inkor etgan holda tasavvurlar shakllanishini manbai xislar asosida deb biladi. U shaxsni tarkib topishi ijtimoiy tuzum, muhimga bog'liq deb hisoblaydi. Mazkur g'oya IX asr sharq faylasufi Abu Nasr Farobiyning «Fozil shahar axli» asarida xam ilgari surilganligini kuramiz. Gelvetsiy shunday deydi: davlatning boshqaruv formasi va shu boshqaruv formasi xalqda vujudga keltirayotgan axloq, shu davlatda yashab turgan yosh yigitning yangi va asosiy tarbiyachilaridir. Ushbu qarashlarga asoslangan holda u feodalizm tuzumining sharoitini taekid ostiga olib, bunday tuzum odamlarni ishdan chikaruvchi, axloqsizlikka davat etuvchi, jamiyat manfaati shaxs manfaatiga mos kelmasligini takidlaydi. Gelvetsiy xamma grajdanlar uchun barabar bo'lgan tarbiyaning birdan-bir maqsadini belgilab berish zarur, deb hisobladi. Bu maqsad butun jamiyatning baxt-saodatli bo'lishiga, kupchilik grajdanlarning eng ko'p darajada baxtiyor va farovon bo'lishiga intilishidan iboratdir. Xar bir kishi baxtli ...