Yevropada xor san'atining rivojlanishi tarixi

Yevropada xor san'atining rivojlanishi tarixi VI asrning ikkinchi yarmida birinchi bo'lib dyaklar xori paydo bo'ldi. Rossiyada bu professional xor keyinchalik 1963 yildan boshlab Pyotr I nomi bilan atalib, shox saroyining imperator professional a'kapellasi nomi berildi. XVI asrda esa patriarx dyaklar xori keyinchalik Sinadol xori deb ataldi. Asossan bu xorning dasturi iloxiy qo'shiqlardan iborat bo'lgan. Keyinchalik podshoh, knyaz, pomeshchiklar saroyida bayram tantanalarida quvnoq xalq qo'shiqlari, sho'x xor asarlari ijro etilgan. Ular ko'p ovozli xor qo'shiqlarini ijro uslubi partesnoe - garmonik akkordlari tizimida ko'p ovozlik xor partiyalarida kuylaganlar. Keyinchalik esa nota chiziqlaridagi ohang yo'llarida qo'shiqlar kuylaganlar. Bunday kuylash N.P.Deletskiyning Musikiyskoe gramatike kitobida har taraflama to'liq yoritib berilgan. VII asrning 30 yillarida Rossiyaga Italiya vokal musiqasi kirib keldi. Italiya operalarida asosan imperator saroyining xor kapellasi ishtirok etib, muvaffaqiyat qozonadi. Italiya musiqa ustalari rus kapellasidagi qo'shiqchilarga alohida vokal darslari berdilar. Bu xor kapellasini rivojlanishiga, yuksalishiga imkon yaratdi. 1738 yilda Gluxova Chernigovskiy guberniyasida bolalar kapellasi maktabi ochildi. Bu xor kapellalar ovozini to'ldirish va yangi istedodli xor qo'shiqchilarini tarbiyalash imkoniyatini yaratardi. Xor kapellasini xor dirijyori, o'qituvchi kompozitor vokal musiqasi D.S.Bortnyanskiy (1751-1825) uzoq yillar davomida boshqardi. Uning davrida bu bolalar xori yuksak vokal texnik mahoratiga ega bo'ldi. XVII asrda cherkov kapella xorlari regentlarni, xor o'qituvchilarini va opera qo'shiqchilarini o'qitib, xor jamoalariga tayyorlagan. XV - XVII asrlarda D.Palestrina, O.Lasso, K.Janeken, J.Depre kabi buyuk polifonist kompozitorlar xor asarlari san'atining rivojlanishiga Yevropadavlatlaridagi xor ijrochiligi san'atiga o'z xissalarini qo'shdilar. Vaqt o'tishi bilan xor san'ati cherkovlardan ajralib chiqdi. I.S.Bax, G.F.Gendel, L.Betxoven, K.V.Glyuk, F.I.Gaydn, VMotsart, D.Verdi, J.Bize romantik kompozitorlardan: F.Shubert, R.Shuman, Mendelson, Bortaldi Feliks, rus kompozitorlaridan M.Glinka, N.A.Rimskiy, Korsakov, M.P.Kyui, S.I.Taneev, M.A.Ballakirev va boshqalar o'z boy ijodlari bilan xor san'atini rivojlantirdilar. Rus xor madaniyati boy tarixga ega. Xor san'ati janri bir necha yo'nalishda rivojlandi. Masalan: Krestyan, ma'rifatli qo'shiq sevuvchilar xorlari, maktab xorlari, professional cherkov xorlari va opera xorlaridan iborat bo'lgan. XVII-XVII asrlarga kelib ko'pchilik dvoryan va pomeshchiklar o'z qaramog'ida xor va orkestrlar tashkil qildilar. Bunday xorlarni Metsenatlar xor san'atini sevuvchilar deb atalgan. XIX asr boshlarida graf Sheremetev xor kapellasi (150 yil faoliyat ko'rsatgan) Peterburgda Dubenskiy xori, Goltsin xor kapellasi (50-60 yillar xizmat ko'rsatgan), Moskvada Gubanin, Vasilev va Perlov xorlari. Peterburgda pochtamt xori, Nijniy Novgoroddagi Rukavishnikov, Penzadagi Kostarskiy xorlar faoliyat ko'rsatganlar. XIX asr oxirlarida A.Arxangelskiyning xori (1880 yilda tuzilgan) nafaqat Rossiyada chet ellarda ham tanilgan. Ular hamisha xor asarlarini yoddan ijro etganlar. U birinchi bo'lib xorga bolalar ovozini o'rniga ayollar ovozini kiritdi. XX asrlarga kelib rus xor san'ati yana ham rivojlandi. Yangi-yangi kapellalar ...