Ko'chish hodisalari. Gazlarda diffuziya va issiqlik o'tkazuvchanlik hodisasi

Fizika matematika fani o'qituvchisi Muxtorov Akbarjon Asqarjon o'g'li Ko'chish hodisalari. Gazlarda diffuziya va issiqlik o'tkazuvchanlik hodisasi. Gazlarda ichki ishqalanish hodisasi Reja. 1. Ko'chish hodisalari. Fizikaviy kinetika. 2. Muvozanatsiz holat.Relaksatsiya vaqti. 3. Gazlar va qattiq jismlarda diffuziya. 4. Gazlar va qattiq jismlarda issiqlik o'tkazuvchanlik. 5. Gazlarda va suyuqliklarda qovushqoqlik . Тayanch so'z va iboralar: Gaz, ko'chish, suyuqlik, kinetika, energiya,muvozanat holat,relaksatsiya, jarayon, diffuziya, issiqlik o'tkazuvchanlik, o'zaro ta'sir, qovushoqlik, ichki energiya. 1.Ko'chish hodisalari. Fizikaviy kinetika. Gaz molekulalarining tartibsiz harakati ularning uzluksiz ravishda aralashib turishiga sabab bo'ladi, shuning uchun bir-biriga tegib turuvchi turli xil ikki gaz bir-birining ichiga kirib ketadi y'ni diffuziyalanadi. Shuningdek gazlardagi ichki ishqalanish va issiqlik o'tkazuvchanlik hodisalari gaz molekulalarining bir joydan ikkinchi ko'chishi tufayli sodir bo'ladi. Molekulalarning harakati bilan bog'liq bo'lgan bu hodisalar ko'chish hodisalari deyiladi. Ma'lumki molekulyar kinetik nazariya jismlarning termodinamik muvozanat holatlarinigina emas, balki chekli tezliklar bilan o'tadigan jarayonlarni ham o'rgatadi. Molekulyar-kinetik nazariyaning moddaning muvozanat holatidagi xossalarini o'rganadigan qismi statistik termodinamika yoki statistik mexanika deb ataladi. Muvozanat buzilganda yuz beradigan jarayonlarni o'rganadigan fizikani bo'limi e fizikaviy kinetika deyiladi. 2.Muvozanatsiz holat.Relaksatsiya vaqti. Muvozanatli holatda tizimning makroskopik parametrlari vaqt o'tishi bilan o'zgarmaydi va tizimda hech qanday makroskopik o'zgarishlar bo'lmaydi. Tizimning hech bo'lmaganda birgina parametrining o'zgarishi ham uning holatini o'zgarishiga sabab bo'ladi. Tizim holatining o'zgarishi jarayon deyiladi. Masalan, hajm o'zgarishi bilan gaz kengayishi (yoki qisilish) jarayoni yuz berayotganligini ko'rsatadi. Har qanday termodinamik tizim muvozanatli va nomuvozanatli holatda bo'lishi mumkin. Muvozanat holatdan chetlangan tizimda makroskopik jarayonlar to'xtamagan va unga mos makroskopik paramrtrlarning o'zgarib turuvchi holati nomuvozanatli holat deyiladi. Tizimdagi jarayonlar muvozanatli nomuvozanatli Makroskopik parametrlar Makroskopik parametrlar vaqt o'tishi bilan vaqy o'tishi bilan o'zgaradi o'zgarmaydi Tizimning nomuvozanatli holatdan muvozanatli holatga o'tishi relaksatsiya deyiladi. Muvozanatli holatga o'tish uchin ketgan vaqt relaksatsiya vaqti deyiladi. Muvozanatli jarayonlarda harorat, bosim, zichlik tizimning barcha joyida bir xil, nomuvozanatli jarayonlarda esa har xil bo'ladi. Nomuvozanatli holatni muhim xususiyati muvozanatli holatga intilishdir. Nomuvozanatli jarayonni muvozanatli jarayondan ajratuvchi muhim farqi termodinamik parametrlarning vaqtga bog'liqligidir. 3.Gazlar va qattiq jismlarda diffuziya. Molekulalarning molekulyar-issiqlik harakati natijasida diffuziya deb ataluvchi hodisalar tabiatda keng tarqalgan. Diffuziya deb bir-biri bilan chegaradosh ikki moddaning molekulalarining tartibsiz harakati natijasida o'zaro kirishib ketish (aralashish) jarayoniga aytiladi. Diffuziya hodisasi nisbatan gazlarda suyuqlik va qattiq jismlarga qaraganda tez bo'ladi. Idish bir xil gaz bilan to'ldirilgan bo1lsa va konsentrasiyasi hamma joyda bir xil bo'lmasa, bu gazning o'zida ham diffuziya hosil bo'lishiga olib keladi. Bunday hodisaga o'zdiffuziya deyiladi. Diffuziya ta'sirida, yani konsentrasiyalar farqi natijasida molekulalarni ...