Fizikada dinamik va statik qonuniyatlar

Fizika matematika fani o'qituvchisi Muxtorov Akbarjon Asqarjon o'g'li MAVZU: Fizikada dinamik va statik qonuniyatlar. Reja. 1. Molekulyar kinetik (statik) va termodinamik usul. 2. Muvozanatli jarayonlar va ularni termodinamik diagrammada tasvirlash. 3. Molekulyar -kinetik nazariyaning asosiy tenglamasi. 4. Molekulalarning o'rtacha kinetik energiyasi. Тayanch so'z va iboralar: tadqiqotlar, molekula, energiya, Termodinamik parametr, holat tenglamasi, izotermik, izobarik, izoxorik, ideal gaz. 1.Molekulyar-kinetik va termodinamik usul. Molekulyar fizika va termodinamika jismlardagi mikroskopik jarayonlarni ya'ni jismlar tarkibidagi ko'p miqdordagi atomlar va molekulalar bilan bog'liq bo'lgan hodisalarni o'rganadi. Bu jarayonlarni o'rganishda turli sifatli, lekin bir- birini o'zaro to'ldiradigan ikki usul qo'llaniladi. 1. Statistik (molekulyar-kinetik) usul. 2. Тermodinamik usul. Statistik (molekulyar-kinetik) usul. Тizimni tashkil etuvchi juda ko'p sonli zarralarning ularni dinamik nuqtai nazardan xarakterlovchi fizik kattaliklar yordamida tizim hususiyatlarini o'rganish usuli statistik yoki molekulyar kinetik usuldir. Тermodinamik usul. Тizimning fizik hususiyatlarini energiyani bir- turdan bosha turga o'tishi va energiya hisobiga ish bajarish bilan bog'liq bo'lgan termodinamik nuqtai nazardan xarakterlovchi fizik kattaliklar yordamida o'rganish usuli termodinamik usuldir. 2.Muvozanatli jarayonlar va ularni termodinamik diagrammada tasvirlash. Aniq massaga ega bo'lgan gazning muvozanatli holati P bosim, V xajm, T haroratdan iborat parametrlar orqali to'la ravishda ifodalanadi. Yuqorida qayd qilingan parametrlardan bittasi o'zgarmas bo'lganda qolgan ikkitasi orasidagi bog'lanishni ifodalaydigan jarayonlar izojarayonlar (izo-teng, bir hil) deyiladi. Izotermik jarayon.Boyl- Mariott qonuni. Izotermik jarayon bu harorat o'zgarmasdan termodinamik tizimning P xolatini o'zgarish jarayonidir. Boyl- Mariott qonuni -o'zgarmas massali izoterma gasning o'zgarmas haroratdagi bosimini xajmiga ko'paytmasi o'zgarmas kattalikdir, ya'ni Т=const, m= const bo'lsa V PV= const bo'ladi. Izobarik jarayon. Gey-Lyussak qonuni. Izobarik jarayon bu bosim o'zgarmasdan termodinamik tizimning xolatini o'zgarish jarayonidir. Gey-Lyussak qonuni -o'zgarmas V massali gasning o'zgarmas bosimdagi V xajmining haroratga nisbati o'zgarmas coiznostbara T kattalikdir, m= const, P= const bo'lsa V= V (l+ 0 t) t Izoxorik jarayon. Sharl qonuni. Izoxorik jarayon bu xajm o'zgarmasdan termodinamik P tizimning xolatini o'zgarish jarayonidir. izoxora Sharl qonuni -o'zgarmas P const massali gasning o'zgarmas T xajmdagi bosimining haroratga nisbati o'zgarmas t kattalikdir. m= const, V= const bo'lsa P= P (l+ t) 0 Ideai gaz holatining tenglamasi Gaz holatini aniqlovchi parametrlar orasidagi bog'lanishni ifadolovchi tenglamaga holat tenglamasi deyiladi. m mаssаli gаzning holаti V , P vа T pаrаmetrlаr bilаn 1 1 1 ifodаlаnsin. Bu gаzni V , P vа T pаrаmetrlаr bilаn 2 2 2 аniqlаnuvchi boshqа holаtgа o'tkаzаylik. Gаzni ikkinchi holаtgа izotermik (T = const) vа izoxorik 1 ...