Qattiq jismlarning aylanma harakati

Qattiq jismlarning aylanma harakati Reja: 1.Ailanma harakat dinamikasining asosii qonuni 2.Bazi jismlarning inersiya momentlari 3.Harakat miqdori momentining saqlanish qonuni.Aylanayotgan jismning kinetik energijasi. 1.Aylanma harakat diamikasining asosiy qonuni. Biz qattiq jismni bir-biriga nisbatan siljimaydigan moddii nuqtalar to'plami deb qaraimiz.Bundan deformasiyalanmaydigan jism absolyut qattiq jism deyiladi. Ihtiyoriy shakldagi qattiq jism qo'zgalmas OO1 o'q atrofida kuch ta'sirida aylanayotgan bo'lsin. Bunda jismning barcha nuqtalari markazi shu o'qda yotgan aylanalar chizadi. Jism barcha nuqtalarining burchak tezliklari va burchak tezlanishlari bir hil bo'lishi tushunardi. ta'sir qilayotgan kuchni uchta o'zaro perpendikulyar ta'sir etuvchilarga ajratamiz: o'qqa parallel F1 , o'qqa perpendikulyar va o'qdan o'tgan chiziqda yotuvchi F1 hamda F1 va F11 larga perpendikulyar F kuchlar. Malumki,jismni kuch qo'yilgan nuqta chizgan aylanaga urinma bo'lgan F tashkil etuvchi aylantiradi. F1 va F11 tashkil etuvchilar jismni aylantirmaydi. F kuchni aylantiruvchi kuch deb ataymiz. Maktab ftzika kursidan malumki, F kuchning ta'siri faqat uning kattaligiga bog'liq bo'lmay, u qo'yilgan A nuqtadan ailanish o'qigacha bo'lgan masofaga, yani kuch momentiga ham bog'liq. F aylantiruvchi kuchning kuch qo'yilgan nuqta chizgan aylana radiusi r ga ko'paytmasi aylantiruvchi kuchning M momenti (aylantiruvchi momenti) deyiladi: (31) Butun jismni juda kichik zarralar-elementar massalarga fikran bo'lamiz. Garchi F kuch jismning biror a nuqtasiga qo'yilgan bo'lsa ham uning aylantiruvchi ta'siri qattiq jismning barcha zarralariga beriladi: har bir elementar massaga elementar aylantiruvchi kuch qo'yilgan bo'ladi. N'yutonning ikkinchi qonuniga ko'ra, bu yerda Qi -elementar massaga berilayotgan chiziqli tezlanish. Bu tenglikning ikkala qismini elementar massa chizayotgan aylananing radiusi ri ga ko'paytirib va chiziqli tezlanish o'rniga burchak tezlanishini kiritib quyidagini hosil qilamiz: kattalik elementar massaga qo'yilgan aylantiruvchi moment ekanini nazarga olib (32) deb belgilabi, quyidagini yozish mumkin: kattalik elementar massaning (moddiy nuqtaning) inersiya momenti deyiladi. Demak, moddiy nuqtaning biror aylanish o'qiga nisbatan inersiya momenti deb moddiy nuqta massasining shu o'qqacha bo'lgan masofa kvadrati ko'paytmasiga aytiladi. Jismni tashkil qilgan barcha elementar zarralarga qo'yilgan aylantiruvchi momentlarni jamlab mana bunday yozamiz: (33) bu yerda jismga qo'yilgan aylantiruvchi momenti, yani aylantiruvchi kuchning momenti, jismning inersiya momenti. Binobarin, jismni tashkil qilgan barcha moddiy nuqtalarning inersiya momentlari yig'indisi jismning inersiya momenti deyiladi. Endi formulani shunday yozish mumkin: (34) formula aylanish dinamikasining asosiy qonunini (aylanma harakat uchun N'yutonning ikkinchi qonunini) ifodalaydi: -jismga qo'ylgan aylantiruvchi kuchning momenti jismning inersiya momentninng burchak tezlanishiga ko'paytmasiga teng; -formuladan jismga aylantiruvchi moment tomondan beriladigan burchak tezlanish jismga inersiya momentiga bog'liq bo'lishi ko'rinib turibdi: inersiya momenti qancha katta bo'lsa, burchak tezlanish shuncha kichik bo'ladi. Binobarin, jismning ilgarilanma harakatidagi inertlik hossalarini ifodalaganidek, inersiya momenti jismning aylanma harakatdagi inertlik hossalarini ifodalar ...