Richaglar. Mexanikaning oltin qoidasi

Richaglar. Mexanikaning oltin qoidasi Qadim zamonlardan beri odamlar mexanik ish bajarish uchun turli moslamalardan foydalanib keladilar. Bevosita qo'l bilan siljitib qo'yish mumkin bo'lmagan og'ir buyumlarni joyidan qo'zg'atish uchun, yetarlicha uzun va mustahkam tayoq-richaklardan foydalanganlar. Kuchni o'zgartirisha xizmat qiladigan moslamalar mexanizmlar deb ataladi. Oddiy mexanizmlarga:richag va uning turlaridan-blok,chig'iriq;qiya tekislik va uning turlaridan-pona va vintlar kiradi. Richak-qo'zg' tayanch atrofida aylana oladigan qatjisimdir. Ushbu rasmda O aylanish o'qi kuchlar quyilgan A va B nuqtalar orasida joylashgan richag tasvirlangan. Richakka ta'sir ikkala F1 va F2 kuchlar bir tomonga yo'nalgan richagga qo'yilgan kuchning ta'sir chizig'I bilan tayanch nuqtasi orasidagi eng qisqa masofa kuchning elkasi deyiladi. Bu yerda IOAI=l1-F1- kuchning yelkasi; IOBI=l2-F2 kuchning yelkasi ekanligi ko'rinib turibdi. B l2 0 l1 A F2 F1 Richakka uning tayanch nuqtasidan har ikki tomonga, richag har safar muvozanatda bo'ladigan qilib, turli yuklar osiladi. Richakka ta'sir etuvchi kuchlar bu yuklarning og'irligiga teng. Har bir hol uchun kuchlarning moduli va ularning yelkasi o'ranatiladi. Rasmda 2H kuchning 4H kuchlni muvozanatlashi ko'rsatilgan.Bunda, rasmdan ko'rinishicha, kichik kuchning yelkasi katta kuchning yelkasidan ikki marta ortiq. Shunday tajribalarga asoslanib, richakka ta'sir qiluvchi kuchlar shu kuch yelkalariga teskari proporsional bo'lganda richag muvozanatda bo'ladi. Bu qoidani formula ko'rinishida quyidagicha yozish mumkin. Richagning muvozanat qoidasi Arximed tomonidan aniqlangan. Agar richag harakatga kiritilsa, bunda ayni bir vaqt ichida F2 kuchning qo'yilgan nuqtasi katta S2 yo'l o'tadi, katta F1kuchning qo'yilgan nuqtasi kichik S1 yo'l o'tadi. Bu yullarni va kuch modellarini o'lchab richagda kuchlar qo'yilgan nuqtalarning o'tgan yo'llari uzunligi kuchlar kattaligiga teskari proporsonal, yani: Demak kuchdan qancha yutqazsak, masofadan shuncha yutamiz, yoki masofadan qancha yutqazsak,yuldan shuncha yutamiz,yoki masofadan qancha yutqazsak, kuchdan shuncha yutamiz. S2 B l1 O l2 A S1 F2 F1 ...