Antik davr fizikasi. O'rta asr sharq arab mamlakatlaridagi fizika

Antik davr fizikasi. O'rta asr sharq arab mamlakatlaridagi fizika. Reja: 1. Arab xalifaligi davrida fanning rivojlanishi. 2. Al- Xorazmiy, U.Xayyom, M. Beruniy, Abu Ali ibn Sino fizika fani rivojlanishiga q¢shgan xissalari. 3. Fizika rivojlanishi boshlanishidan avvalgi davr. 4. Antik fanning xarakteri. 5. Qadimgi Yunon olimlarining natura falsafiy qarashlari. 6. Aristotel fizikasi. 7. Arximedning mexanika sohasidagi izlanishlari. hozirgi fanning paydo bo'lishi qadimgi Gretsiya bilan bog'langan. qadimgi Sharqning fanning rivojlanishida ulkan xizmatlariga qaramay hozirgi fanning asl vatani Gretsiya hisoblanadi, chunki Sharqda ilm o'rganishda Shunday bo'ladi degan tushuncha, Shunday ekan deb qabul qilinsa, greklarda uning isbotini talab qilishgan, nega shundayligi so'ralgan. Hozirgi zamon fizika fanining vatani Gretsiya ekanligi fizik terminlarning jahon bo'yicha saqlanib qolingani buning dalilidir. 1. Fanlarning nomlari: matematika, mexanika, fizika, biologiya, geografiya va boshqalar. 2. Grek tilidan olingan ilmiy terminlar: massa, atom, elektron, izotop va boshqalar. 3. Formulalarning grek alfavitida ishlatilishi. 4. Grek olimlarining ilmiy adabiyotlarda kupincha uchrab turishi. 1) Fales (640 - 594), Demokrit (463-370), Pifagor; 2) Geraklit (530-470), Aristotel (384-322); 3) Platon ( 429- 348), Arximed (287-212), Geron (150-100), Ptolemey (87-165) va boshqalar eramizdan oldingi davrda yashab ¢tganlar. 5. qadimgi gretsiyada inson ongi birinchi ¢z kuchini anglatadi, va fanni jamiyat taraqqiyoti rivojlanishiga qaratganlar. Birinchi olimlar filosoflar yani donolik ishkibozlari deb atalganlar. Donolikni ¢rganishga talab kuchaya bordi, bu esa olim va ¢qituvchi kasbini vujudga keltirdi. O'sha paytdan yani eramizdan oldingi davrda Platon akademiyasi, Aristotel litseyi tashkil etilgan edi. Bu tashkil etilgan ¢quv maskanlari, tor soha kasb egalari, injenerlar, vrachlar, astronomlar, matematiklar, fiziklar, geograflar va boshqa kasb soha kishilarini shakllantirishda muhim omil bo'lib xizmat qiladi. Eramizdan oldingi U-UI asrlardagi olimlar asosan natura -falsafiy qarashga ega edilar, ularning mushoxadasi fanni falsafiy tushuntirar edilar. Qadimgi grek olimlarining natura falsafiy qarashlaridan biri ular olamni yagona kartinasini tuzishga harakat qilishdi, shu sababli xam birinchi materiya haqida tushuncha paydo buldi, materiya va harakatning y¢qolmasligi haqidagi ilk tushunchalar paydo b¢la boshladi. Demak, birinchi marta atom t¢g'risida tushunchalar paydo b¢la boshladi. Masalan: Demokritning atom tuzilishi t¢g'risidagi falsafiy dunyoqarashi quyidagilar edi: 1. Xech narsadan, xech narsa paydo bulmaydi, paydo b¢ladigan narsalar parchalanish va birikishdan iboratdir. 2. Tasodifan biror narsa paydo b¢lmaydi, paydo b¢lishiga sabab b¢ladi. 3. Sof b¢shlik va atomdan boshqa narsa y¢q. 4. Atom bepoyondir va turlicha shakldadir. 5. Moddalar bir- biridan atomlar soni bilan farq qiladi. Aristotel eramizdan oldingi 384-322 yillari Gretsiyaning shimolidagi Stager shaxrida Makedoniya shoxi saroyining vrachi oilasida tug'ilgan. 18 yoshida Afinaga kelib Platon akademiyasida ¢qigan. U Platon akademiyasining aqli degan nom olgan. 335 yili ...