Atom xususiyatlari

Atom xususiyatlari Reja: 1. Atomistik dunyoqarash 2. O'lchamlar va tezliklar 3. Atomning Tomson modeli 4. Effektiv kesim tushunchasi 5. Rezeford formulasi 6. Rezeford tajribasi va atomning planetar modeli Moddalarning eng kichik atomlar deb nomlangan bo'linmas zarralardan tuzilgan degan ta'limot qadimgi faylasuflar asarlaridan ma'lum. Fanning XIX asr oxiri va XX asr boshidagi taraqqiyoti bu ta'limotning to'g'riligini ko'rsatadi. Lekin faylasuflar aytganday atom dunyoning elementar bo'linmas asosi emas, balki murrakkab kvant mexanik obyektligi namoyon bo'ldi. Atomlarning turli xossalari, xususiyatlari namoyon bo'lib, fan - texnikaning turli sohalarida qo'llanila boshlandi. Hozirgi zamon fanida atom fizikasining o'rnini yanada yaqqol tasavvur qilish uchun bu soha amal qiladigan o'lchamlarga murojaat qilamiz. Agar tezliklar nuqtai-nazaridan qarasak, 1. tezliklardagi jarayonlarni relyativistik fizika o'rganadi. 2. tezliklardagi jarayonlarni esa norelyativistik fizika o'rganadi. Atom fizikasidagi jarayonlar tezlik nuqtai-nazaridan ko'proq ikkinchi bandga, ya'ni norelyativistik fizikaga taalluqli. Fizik jarayonlarni masshtab bo'yicha qarasak esa quyidagicha bo'ladi: 1. mln yorug'lik yili masofadagi jarayonlar-megadunyo jarayonlaridir. Bu jarayonlarni astronomiya va unuig astrofizika, kosmologiya kabi bo'limlari o'rganadi. 2. Yer sitida oddiy jismlar bilan bo'ladigan jarayonlar -makrodunyo jarayonlari bo'lib bu jarayonlar Nyuton mexanikasi doirasida o'rganiladi. 3. R10-8 m masshtablarda sodir bo'ladigan jarayonlar - mikrodunyo jarayonlari deyiladi. Shu jumladan masofalardagi jarayonlarni molelkulyar va atom fizikasi o'rganadi; 10-15 m masshtabdagi jarayonlarni yadro va elementar va zarralar fizikasi bo'limi o'rganadi; masofadagi jarayonlarni esa yuqori energiyalar fizikasi o'rganadi. Shunday qilib, atom fizikasi masshtabdagi relyativistik atom tuzilishi va ular bilan bo'ladigan jarayonlarni o'rganadi. Dastlab atom statik sistema deb qaralgan. Tomson tomonidan ilgari surilgan g'oyaga asosan atom musbat elektr zaryadga ega sferadan iborat va bu sfera radiusi atom radiusi m ga teng va bu sfera ichida elektronlar erkin so'zib yuradi. Atomning yorug'lik chiqarishi esa ushbu sfera ichida harakatlanayotgan elektronlar tebranishi orqali tushuntirilgan. Alfa - zarralar sochilishiga doir tajriba bu modelni rad etdi va planetar modeliga kelindi. Bu modelga asosan atom deyarli butun massasini o'zida jamlagan yadroga ega va elektronlar shu yadro atrofida aylanadi. Yadro o'lchamga ega. Atom tuzilishini tadqiq qilinishining yaxshi usuli uni -zarralar bilan «zondlash»dir, ya'ni atomlarni -zarralar bilan bombardimon qilishdir. -zarra atomlar orasida harakatlanyapti deb faraz qilamiz. Atomlarni shar shaklida deb qaraymiz. -zarraning -masofada atom bilan to'qnashmasdan o'tish ehtimolligi deylik. -masofada to'qnashish ehtimolligini deb olsak, unda to'qnashmaslik ehtimolligi ga teng bo'ladi. U holda masofada to'qnashmasdan o'tish ehtimolligi ga teng bo'ladi. Bundan ga kelamiz. Demak, moddaning biror qatlamini sharlarga to'qnashmasdan o'tish ehtimolligi qalinlik oshishi bilan ekspotensial kamayadi. Sochuvchi har bir zarrachani r0- radiusli va yuzi bo'lgan to'garak bilan almashtiramiz. - sochilish «effektiv kesimi», r0 - esa ...