Atom yadrosining tuzilishi va xarakteristikasi, radiaktivlik hodisasi

Atom yadrosining tuzilishi va xarakteristikasi radiaktivlik hodisasi Reja: 1. Atom yadrosining tuzilishi. 2. Turgun va turgun bo'lmagan yadrolar. 3. Atom yadrosini bog'lanish energiyasi 4. Colishtirma bog'lanish energiyasi 5. Radiaktivlik hodisasi Faraz kilaylik atom yadrosi proton va elektrondan tashkil topgan bulsin. e=1,6 · 10-19 Kl =4,8 · 10-10 SGSYe z.b - elektron zaryadi. me = 9,1· 10 -31 kg - elektron massasi, mp =1836· me =1,67 · 10-27 kg - protonning massasi. Protonning zaryadi elektronning musbat zaryadiga teng. Atom yadrosini radiusi R≈ 10-15 m bulsin, shunday elektronni impulsini baholaylik. Re = ∆ P = Rh = 10-20 kg · mc Elektronning impulsi. Rr = m · c ≈10-22 kg mc. Protonning impulsi. Re bilan Rr nisolishtirsak Re Rr Demak yadroni ichida elektron bulsa uni harakati ultraryalevistik bular ekan Ultraryalevistik elektronni energiyasini baholaylik. h Ye= ∆ Ye =Rs = - · s = 40 MeV. R yuqoridagi energiyali elektronni yadro ichida ushlab bulmaydi. Demak yadro proton va elektrondan iborat bulmas ekan. D.Chedvik berilliy nur-lari massasi proton massasiga yaqin bo'lgan neytral zarrachalar okimidan iborat degan farazni o'rtaga tashladi. Keyinchalik bu faraz tasdiklandi. Shundan keyin yangi zarracha - neytron kashf kilindi. Neytronni xususiyatini ko'rib chikaylik. mn = 1838 me =939 MeV Zn = 0 neytronni zaryadi, yani neytron turgun bo'lmagan zarra. t = 11,2 min neytronning o'rtacha yashash vaqti. t = 1030 yil protonning o'rtacha yashash vaqti. yuqoridagi tushunchalardan sung Geyzenberg va Evanenko yadroni tuzilishi haqidagi 1934 yil yangi nazariyani yaratdi, yani Atom yadrosi proton va neytrondan tashkil topgan degan ideyani ilgari suradi. Proton va neytronni umumiy nom bilan nuklonlar deb yuritiladi. Proton musbat zaryadga ega. Neytron esa zaryadga eaga emas. Natijaviy zaryad musbat. Demak atom yadrosi musbat zaryadga ega. Z - protonlar soni N - neytronlar soni A=Z+N Atom yadrosining massa soni. XAZ bunda Z- protonlar soni N = A-Z - neytronlar soni. Protonlar soni doimiy bo'lgan yadrolarga izotoplar deyladi. 238 235 239 Atom yadrosidagi neytronlar soni doimiy bulsa (N = const) bunday yadrolarga izotonlar deyladi. 3 4 H , He 1 2 Agar nuklidlardagi massa son (A) doimiy bulsa yani (A=const) bulsa bunday gruppa nuklidlariga izobarlar deyladi. 7 7 Agar biror yadrodagi protonlar soni ikkinchi yadrodagi neytronlar soniga teng bulsa bunday yadroga ko'zgu yadrolar deyladi 1) Turgun yadrolar. 2) Turgun bo'lmagan yadrolar (Radioaktiv). Turgun yadrolar uzoq vaqt davomida biror radiaktivlik turiga duchor bulmaydi. Turgun bo'lmagan yadrolar qisqa vaqt davomida biror radioaktivlik turiga duchor bo'ladi. Bundan tashqari tabiy va sun'iy yadrolar xam ...