Atomning barqarorligi. Bor modeli va uning qo'llanilishi

Atomning barqarorligi. bor modeli va uning qo'llanilishi RYeJA: Atomning klassik nazariyasi. Rezerfordning planetar modeli. Vodorod atomi uchun yadro modeli. Bor postulatlari. Bor modeli va energetik ќolatlar. Ridberg doimiyligi va spektral seriyalar. Borning ќoslik prinsipi. Masalaning q¢yilishi. o'tgan mavzularda biz asosan yoruђlikni kvant nazariyasi ќolida suќbat yuritdik. Endi atomning ќam energetik ќolatlarni kvantlanganligini k¢rsatishga vaqt keldi. Bu mavzuda atomning dastlabki modellari ќaqida s¢z boradi. Asosan Rezerford modeli va Bor modeli ќaqida batafsil t¢xtalamiz. Bor nazariyasi asosida yoruђlikni kvant nazariyasi, spektral chiziqlar xususiyati va Rezerford modeli umumlashtiriladi. Bor nazariyasi asosida yuqorida keltirilgan muammolar oson tushuntiriladi. Asosiy maqsad: Atomlarning, umuman olganda mikrodunyo sistemalarini kvantlanganligini k¢rsatish; atomdagi tezliklar, radiuslar, ќarakat miqdori momentalar va energiyalarni diskret, xarakterda ekanligini k¢rsatish va ularni miqdori qiymatlarini topadigan xususiyatlarni berish. Talabada dunyo tuQrisidagi kvant tasavvuri boyitish bosh maqsaddir. Mavzu qaќramonlari: Ernest Rezerford (1871-1937). Yadro fizika fanining asoschisi. 1895 yilda Yangizelandiya universitetida ¢qigan, 1895 yilda Angliyaga qaytib Manchester universitetida ishlagan. 1898 yil Kanadada ishlagan. 1899 yilda alfa va betta-nurlarni ochgan. 1907 yilda Angliyaga qaytib Manchester universitetida ishlagan. 1911 yilda atomni planetar modelini yaratgan. 1908 yilda Rezerford Nobel mukofoti bilan taqdirlangan. 7.1. Atomning barqarorligi. Bor modeli va uning q¢llanilishi. Atomning klassik nazariyasi. Rezerfordning planetar modeli. Klassik fizika tasavvurida turib tushuntirib berib b¢lmaydigan muammolardan yana biri atomning barqarorligi masalasi b¢lib, u ¢z navbatida atom tuzilishiga boQliq. Atomning barqarorligi ќaqidagi masalani ќal qilish uni tarkibi va ichki strukturasini bilishga taqaladi. Nurlanish jarayonida chiziqli spektrlarni paydo b¢lishini atomga daќldorligi ¢sha davr fiziklari uchun ayon edi. Shuning uchun atomning elementar zarra b¢lmay, murakkab tuzilishga ega ekanligiga ular shubќa qilmas edilar. Shu bilan birga atom tarkiga elektron ќam taaluqli degan fikrga isxonar edilar. Shunga qaramay atom tuzilishi ќaqida tuzuk, aniq bir nazariya y¢q edi. Atom nazariyasini yaratish uchun, atomni fizik sistema sifatida tasavvur qiladigan fizik model zarur edi. Atomning eng birinchi modeli 1903 yilda ingliz fizigi Jozef Jon Tomson tomonidan berildi, shu yilning ¢zida nemis fizigi Filipp Lenard atom uchun ¢z modelini berdi. Sal keyinroq yapon olimi K.Nagaoko ¢zining atom modelini taklif etdi. J.Tomson modeliga k¢ra, atom juda kichkina sharcha b¢lib (diametri 10-10n) uning butun ќajmi b¢ylab bir tekisda musbat zaryadlar taqsimlangan; bu musbat elektr suyuqligida ayrim nuqtalarda elektronlar joylashgan. Elektronlarning soni shundayki, atomning yiђindi zaryadini nolga tenglashtiradi; boshqacha aytganda atomning elektr jiќatidan neytralligini ta'minlaydi. Biror sababga k¢ra, elektron ¢z muvozanat ќolatidan chetlashganda, uni muvozanat ќolatiga qaytaruvchi kvazielakstik kuch ќosil b¢ladi. Bu kuchning miqdori elektronning k¢chishiga proportsional. Natijada atom ichida elektronlarning garmonik tebranishi vujudga keladi. Maksvell ...