Datchiklar va ularning tasnifi

Datchiklar va ularning tasnifi DATChIKLAR VA ULARNING TASNIFI Datchiklar AT ning elementi hisoblanadi. Datchik (uzgartirgich, sezgir element) deb nazorat uilinadigan yoki rostlanadigan kattalikni (kirish signalni) masofaga uzatish uchun hamda kulay bo'lgan chiqish signaliga uzgartirib beradigan qurilmaga aytiladi. Datchik AT ning sezgir elementi hisoblanadi. U chiqish signalining turiga ko'ra elektrik, gidravlik, pnevmatik hamda mexanik signallar ishlab chikaradigan turlarga bulinadilar. Biz asosan elektrik datchiklar bilan tanishamiz. Ushbu datchik elektr bo'lmagan (noelektrik) kattalikni elektr katalikka uzgartirib beradi. Elektrik datchiklarning ikki turi mavjud. Ularga parametrik va generator datchiklar kiradi. Parametrik datchik noelektrik kattalikning o'zgarishini elektr zanjiri parametrini o'zgarishga aylantirib beradi. Masalan, aktiv uarshilikni, induktiv uarshilikni, sigim uarshilikni va xokazo.Ushbu datchiklarga tenzometrik, sigim, induktiv, uarshilik termometrlari hamda potentsiometrik datchiklari kiradi. Bu datchiklarda elektr zanjirning aktiv, reaktiv, sigim uarshiliklari o'zgarishi mumkin. Bu esa zanjirdagi tokning uiymatini uzgartiradi. Generator datchik noelektrik kattalik o'zgarishini elektr yurituvchi kuchning (EYuK) o'zgarishiga aylantirib beradi. Bu datchikka misol uilib fotoelektrik, pezoelektrik kabi uzgartkichlar hamda termoparalar va taxogeneratorlar kiradi. Datchikning asosiy tavsifiga uning statik tavsifi, sezgirligi kiradi. Kontakt datchiklarga yul datchiklari kiradi. U surilishni elektr impuls signaliga uzgartirib beradi. Bu datchik normal yopiu (NYo) va normal ochiq (NO) kontaktlardan iborat. Surilish malum uiymatga etganda datchik kontaktlari ulanib yoki uzilib elektr zanjirida signal hosil bo'ladi. Potentsiometrik datchik mexanik surilishni reostatning aktiv uarshiligi o'zgarishiga asoslangan. Bunda reostat surilgichi boshqararilayotgan obyekt mexanizmi bilan boglangan holda bo'ladi. Tenzometrik datchik uattiu jismlarning elastik deformatsiyasini (chuzilishi yoki siuilishi hamda egilishi va buralishi momentlarini) o'lchash uchun kullaniladi. Bunday deformatsiya uiymati 1 mm dan 10 mm gacha o'zgarishi mumkin. Nixrom sim aktiv uarshiligi o'zgarishiga uning kundalang kesimi o'zgarishi sabab bo'ladi. Tenzodatchik ingichka nixrom yoki konstantan spiral sim bo'lib, ikki tomondan yupua uogoz bilan elimlangan bo'ladi. Induktiv datchik mexanik surilishni elektr zanjirining induktiv uarshiligini o'zgarishiga asoslangan. Nazorat uilinadigan kattalik induktiv datchik yakori bilan bog'liq bo'lib, yakor surilishi bilan uzak va yakor orasidagi oralik (masofa) uzgaradi. Natijada galtak induktivligi va induktivlik uarshiligi uzgaradi. Kondensator datchik kondensatordagi sigimni o'zgarishiga asoslangan. Bunda kondensator uatlamlari orasidagi masofa o'zgarishi yoki uning foydali yuzasi o'zgarishi bilan kondensatorning sigimi uzgarib, elektr zanjirdagi sigim uarshiligi uzgaradi. Sigim formulasidan buni yauuol ko'rish mumkin. Pezoelektirik kuch datchigi pezoelektrik effektiga asoslangan. Bunda bazi dielektrik materiallar kvarts, titanat bariy kabilardan tayyorlangan plastinkaga kuch ta'sir etganda (siuilganda, egilganda, chuzilganda) uning uarama - uarshi uirralarida elektrostatik zaryadlar hosil bo'ladi. Kuch plastinkadan olinganda bu zaryadlar yuu bo'ladi. Buni to'g'ri pezoeffekt ham deyiladi. ...