Erkin tushish. Gorizontga burchak ostida otilgan jism harakati. Aylana bo'ylab harakat

Erkin tushish. Gorizontga burchak ostida otilgan jism harakati Aylana bœylab harakat Reja: Erkin tushish. Gorizontga burchak ostida otilgan jism harakati Aylana bœylab harakat Yer yašinida joylashgan ixtiyoriy erkin jism Yer markaziga tomon yœnalgan 9,81 ms2 tezlanish bilan tushishi eksperimental ravishda anišlangan. Eng ajoyib tomoni shundaki, bu tezlanish jismning massasiga, tuzilishiga va boshlanђich tezligiga boђliš emas. Bu tezlanishni g xarfi bilan belgilash šabul šilingan va g=9,81 ms2 . Biz erkin tushish tezlanishi g ni xamma vašt musbat kattalik deb hisoblaymiz. Shuning uchun x œši yušoriga yœnalgan bœlsa, u holda tezlanish a = - g bœladi. harakat yœnalishidan šatiy nazar, (gorizontal yoki vertikal yœnalishda) biz bu harakatni x œši bœylab sodir bœladi deb hisoblaymiz. Jismning vertikal tekislikdagi harakatini kœrib chišaylik. Gorizontal yœnalishdagi koordinatani x bilan, vertikal yœnalishdagi koordinatani u bilan belgilaymiz. Malumki, œyinchoš zambarakdan gorizontga nisbatan burchak ostida sharcha otilsa, u parabola bœylab harakatlanadi. 1-a rasmda (v0)y boshlanђich tezlik bilan vertikal otilgan sharcha harakati tasvirlangan. Bu sharchaning kœchishi šuyidagicha ifodalanadi: y = (v0)y t - gt22 (1) 1-b rasmda œng tomonga œzgarmas tezlikda harakatlanayotgan zambarakdan otilgan sharchaning traektoriyasi kœrsatilgan. Sharchaning gorizontal yœnalishdagi kœchishi x = (v0)x t (2) kœrinishda ifodalansa, vertikal bœylab kœchishi esa (1) tenglama bilan ifodalanadi. 1-b rasmda tasvirlangan sharcha harakati traektoriyasi tenglamasini (2) tenglamani t ga nisbatan echib va uni (1) tenglamaga šœyib topish mumkin: , (3) Bu tenglama parabola tenglamasidir. Agar 2-rasmda kœrsatilgan sharchaning gorizontga nisbatan otilish burchagi α va sekundiga metrlarda son šiymati berilsa, boshlanђich tezlikni anišlash mumkin. Shuningdek, sharchaning tezligini uning vertikal tashkil etuvchisi (v0)x va gorizontal tashkil etuvchisi (v0)u yordamida xam topish mumkin. Aytaylik, ∆t vašt davomida sharcha gorizontal yœnalishda ∆x, vertikal yœnalishda esa ∆u masofani uchib œtsa, u holda Pifagor teoremasiga binoan sharchaning tœliš chizišli kœchishi šuyidagiga teng bœladi: , (4) (4) tenglamaning xar ikkala tomonini ∆t ga bœlsak, , (5) yoki (6) bœladi. Bu yerda Uch œlchovli fazoda esa (7) ga teng bœladi. Fizikada kœpincha vektor kattaliklar bilan ish kœrishga tœђri keladi. U yoki bu fizik kattalikning vektor kattalik ekanligi tajribada anišlanadi. Jismning kœchishi, tezlik, tezlanish, kuch, impuls momenti, kuch impulsi, elektr maydon kuchlanganligi, magnit maydon kuchlanganligi va tok zichligi vektor kattaliklardir. Tezliklarni vektor usulda šœshishni ošayotgan suvda harakatlanayotgan šayiš misolida kœrsatish mumkin. Šayišning ∆t vašt ichidagi suvga nisbatan kœchishini ∆S bilan, suvning širђošša nisbatan kœchishini ∆Sc bilan belgilaymiz. U holda šayišning širђošša nisbatan kœchishi ∆S' šuyidagicha bœladi: ∆S' = Sc + ∆S (8) Bu ifodaning xar ikkala tomonini ∆t ga bœlib yuborsak, ...