Fizik o'zgaruvchan yulduzlar. Tsefeidlar va liraning rr tipidagi o'zgaruvchi yulduzlari

Fizik o'zgaruvchan yulduzlar. Tsefeidlar va liraning rr tipidagi o'zgaruvchi yulduzlari. Reja: 1.Yorqinlik davriyligi nima? 2.Fizik o'zgaruvchi yulduzlarning xarakteristikasi. 3.Tsefeidlar ravshanligi qanday hosil bo'ladi? 4.O'zgaruvchan yulduzlar ketma -ketligining xususiyati nimalardan iborat. 5. Fizik o'zgaruvchi yulduzlarning umumiy xarakteristikasi. 6. Tsefeidlar, ularning ravshanlik egriligi. 7. RR Lira rusumidagi o'zgaruvchan yulduzlar. 8. Eruptiv o'zgaruvchan yulduzlar. Yangi yulduzlar. 9. O'tayangi yulduzlar. Pulsarlar. Bular ikki gruppaga bo'linadi. 10) Pulslanuvchi; 11) Eruptivo'zgaruvchiyulduzlar. 1784 yili Angliyadagi havaskor Astronom Gudrayt Gigant tomonidan b-ser(Tsefiy) yulduzi yaraqlashining o'zgarishi malum darvga egaligi aniqlangan .Ko'p o'tmay -Agl (Burgut ) yulduzida ham kuzatdi. Shunday qilib, Tsefiidlar F va G-spektral sinflarga tegishli bo'lgan o'ta gigantlardir Ularning yaraqlashi 0,mdan to 2m,0 gacha amplituda bilan 1 sutkada 1d -50dgacha kamdan kam hollarda davr bilan o'zgarib turadi. Yaraqlashi bilan bir vaqtda yulduzning rang ko'rsatkichi ham ortadi Shuning uchun Tsefiyning yaraqlashining egri chizig'i kengaygan. Tsefiedlar ikkita katta gruppaga bo'lingan 1)Klassik tsefiedlar 2)W- Sumbo'la tipidagi yulduzlar. Klassik tsefiedlar charaklashining birini yulduz kataligi yoki undan ham kichiq amplituda bilan tebranish davri qiymati juda turgo'nligi bilan ajralib turadi. Klassik tsefiedlar galaktikaning yassi tashkil qiluvchilariga tegishli. 2)W- tipidagi tsefiedlar esa, sfera tashkilsh qiluvchi yulduz tipiga tegishli.Ikkala gruppaning ham yaraqlashini o'rganish harateristikalarining o'xshashligini ko'rsatadi. Faqat klassik tsefiedlar yoki yoyilgan yulduz to'dalarida uchraydi. Bu yosh yulduzlar sferik tashkil qiluvchilar esa kari(sharsmon to'dalarda) to'dalarda uchraydi. Va ularning yorqinligi klassik tsefeidlarnikiga nisbatan 1m 5ga kichiq bo'ladi. Kichiq davrli tsifiedlar soni ancha ko'p. Ularni liridlar deb ataladi. Yorqinligining amplato'dalari klassik tsefiedlarnikiga deyarli yaqin, davri esa, 1d dan kam bo'ladi. Tsefiedning asosiy xarakteristikalaridan biri uning absolyut yulduz kattaligidir. Uning yorqinligi davri bilan bog'liq bo'ladi Davr-yorqinlik diagrammasi keltirilgan. 1-klassik tsefiedlar 2-sfera tashkil qiluvchi tsefiedlarniki Fotog'rafik. Eng kichiq davrli juda ham xira bo'ladi. Tsefiedlar hayoti.(Pulsatsiya) Hozirgi kunda tsefmedlardagi jarayonlar pulsatsiya g'oyasi asosida tusho'ntiriladi. Pulsatsiya g'oyasi yulduz temperaturasi va yaraqlashini o'zgarishini tusho'ntira oladi. Yulduz o'lchashlari eng kichiq bo'lganda eng kktta siqilishda yulduz eng kaynoq bo'ladi va eng yorug' bo'ladi. Yuldlo'z kengaya boradi va minimumda eng xira bo'ladi. Tsefiedlardagi pulsatsiyalar yuldlo'zning radiusining o'zgarishi R gacha etadi. quyidagi jadvalda tsefiedlar uchun R ning o'rtacha qiymatlari keltirilgan. U -Lira -tsefiy - burgut 7,2±0,9 53±2 68±2 5 ±0,6 37±1 47±2 Agar oldin grek harfi bilan belgilanmagan o'zgaruvchi yulduz kiritilsa , u quyidagicha belgilanadi. R,S,T RR,RS,RZ ,SS,ST,SZ,AA,AB,AZ,QQ,ZZ.Bu belgilash bitta yulduz turkumi uchun 334 belgilash.kiritiladi. Undan oshsa, 335- o'zgaruvchi, bu degani lira yulduz turkumidagi 335 yulduz. O'zgaruvchi yulduzni 1969 yil Oq P-3 yulduz kataligida 2a436 yulduz aniqlangan. Ulardan 1- pulslanuvchi o'zgaruvchi yulduzlar -Kariiksimon tsefiidlar tipidagi 64 tipidagi RR ...