Gelioenergetika va geotermal energiya

Gelioenergetika va geotermal energiya R Ye J A: 1. Kirish. Zamonaviy energetikaning global muammosi. 2. Geliokollektorlar va ularning xalq xo'jaligi va sanoatga tadbiqi. 3. Quyosh batareyalari va ularni amalda qo'llanilishi. 4. Geotermal energiyadan foydalanish. Geotermal issiqlik elektr stansiyalari. Hozirgi vaqtda fan va texnikaning rivojlanishi natijasida butun dunyo taraqqiyoti shu darajaga etganki bunda turli xil ehtiyojlar uchun ulkan miqdorda energiya sarf bo'lmokda, ayniqsa sanoatda, transportda va qishlok xo'jaligida bu yaqqol ko'zga tashlanmoqda. Malumki bu energiya toshko'mir, torf, antratsit, neft mahsulotlari va tabiiy gaz kabi tabiiy va organik yoqilg'ilar hisobiga hosil qilinadi. Bu esa o'z navbatida tabiatdagi yoqilg'i resurslari zahirasining kamayishiga olib keladi. Ushbu haloqatli holat juda global muammo hisoblanib hozirgi kunda dunyo olimlarining diqqati markazida ushbu muammo yechimi turibdi. Yadro energiyasi, geotermal energiya, quyosh energiyasi, shamol energiyasi va daryo suvlarining potentsial energiyasi kabi noan'anaviy energiya manbaalaridan foydanish usullarini ishlab chiqish va qo'llash yuqorida aytilgan muammoning birdan bir va oqilona yechimidir. Bundan tashqari bu turdagi energiyalardan foydalanish ekologik toza va iqtisodiy samarador hisoblanadi. Jumladan Respublikamiz janubiy viloyatlarida quyosh energiyasidan foydalanishning real imkoniyatlari mavjuddir, chunki bu erlarda quyoshli kunlar soni yiliga 280 - 300 kuni tashkil etadi. Yer yuzining 1 m2 tushadigan quyosh energiyasi yiliga o'rtacha 546 ·107 J ni tashkil etadi, bu esa 300 kilogramm toshko'mir yoqilganda ajraydigan energiya miqdoriga tengdir, bir gektar yuzaga tushadigan quyosh energiyasi esa 2 tonna toshko'mirga ekvivalentdir. Quyosh energiyasini elektr va turli xil energiya turlariga aylantirib xalq xo'jaligi va sanoatda ishlatish uchun uzatib berish bilan shugullanadigan sohani gelioenergetika deyiladi. Dunyoda birinchi gelioelektr stansiyasi 1912 yili Misrda qurilgan bo'lib uning quvvati 45 kVt ni tashkil qilgan. Gelioqurilmalarining klassifikatsiyasi Parabolasimon geliokontsentratorlar Bunday qurilmalarda pa-rabolasimon ko'zgular ish-latiladi. Bu ko'zgulardan kaytgan nurlar kabul ki-luvchi kuvurlarda kon-tsentratsiyalanadi va bu kuvurlarda harakat kila-yotgan issiqlik agentini (issiqlik tashuvchi suyuk-lik) 400 0S isitib bera-di. Parabolasimon geliokontsen-tratorli elektrostansiyalar Parabolasimon geliokontsen-tratorli elektrostansiyalar Parabolasimon geliokontsen-tratorli elektrostansiyalar Parabolasimon geliokontsen-tratorli elektrostansiyalar Tarelkasimon geliokontsentratorlar Bu turdagi gelioqurilma bir necha tarelkasimon ko'zgularlardan tashkil topgan bo'ladi. Bu ko'zgularga tushayotgan quyosh nuri, xar bir ko'zgudan foks masofasi uzoqligida joylashgan nur kabul kilgichlarda yigiladi. Nur kabul kilgichlardagi suyuqlik 100 0S gacha kizdiriladi. Tarelkasimon geliokontsentratorlar Tarelkasimon geliokontsentratorlar Tarelkasimon geliokontsentratorlar Tarelkasimon geliokontsentratorlar Minora tipidagi quyosh elektr stansiyalari Ushbu tizim maydonga terilgan yuzlab o'z uki atrofida aylana oladigan geliostatlar va minora uchiga joylashtirilgan gelio nur kabul kilgichdan tashkil topgan bo'ladi. Geliostatlar kuesh nurini gelio nur kabul kilgichda fokuslantirib yigib beradi, nur kabul kilgich quyosh nurini kabul qilib temperaturasini oshiradida turbogeneratorni ishga tushiradi. Minora tipidagi quyosh elektr stansiyalari Minora ...