Kvant tasavvurlar

Kvant tasavvurlar Reja: 1.Plankning issiqlik nurlanish nazariyasi. 2.Kvant tasavvurlar. 3.Aynan bir xil zarrachalar tizimi. 1.Plankning issiqlik nurlanish nazariyasi. Tajribadan aniqlangan, yani jism va uning issiqlik nurlanishi orasidagi muvozanatni tushuntirish uchun nemis olimi Plank 1900 yilda yangi ,umuman klassik statistikaga zid bo'lgan g'oyani ilgari surdi. Qizdirilgan jismdan nurlanayotgan issiqlik elektromagnit to'lqinlari uzluksiz sochilmay , aksincha uzlukli ravishda portsiyalar bilan sochiladi. Nurlanishning bitta portsiyasi kvant deb ataladi. Elektromagnit to'lqin kvantining energiyasi chastotasiga to'g'ri proportsional: Ye0=h =-nurlanishning doiraviy (siklik) chastotasi, -chiziqli chastota, =h2=1,05*10-34Js -Plankning siklik doimiysi, h=6.625*10-34Js -Plankning chiziqli doimiysi. Nurlanish energiyasi uzlukli bo'lgani uchun elektromagnit to'lqinlar energiyasi quyidagiga teng bo'lishi kerak: Yen=nYe0=n (n=0,1,2,…) n- nurlanayotgan kvantlar soni . Plank o'z g'oyasiga asoslanib,issiqlik nurlanish energiyasi zichligining o'rtacha qiymatini aniqladi: Jism nurlanishining yuqori tempraturada va nurlanishning kichik chastotalarida (kT): , u holda Plank formulasi Reley-Jins formulasiga o'tadi: (33) Plank formulasi Ultrabinafsha fojiasi ro'y bermasligini tushuntirib , tajriba natijalari bilan to'liq mos keladi. 2.Kvant tasavvurlar. Plank elektromagnit nurlanish diskret amalga oshishligi bilan birgalikda, uning yutilishi uzluksiz bo'lishi mumkin deb tasavvur qilgan. Lekin fotoeffekt hodisasi yorug'lik nurining fazodagi tarqalishi va jism tomonidan yutilishi ham diskret amalga oshishini isbotladi. Bu g'oyani birinchi bo'lib 1905 yilda nemis olimi Eynshteyn ilgari surdi. Yorug'lik kvanti foton deb nomlandi. Foton xuddi elektron va boshqa zarrachalarga o'xshab massa, energiya va impulsga ega. U tinch holatda mavjud bo'lmaydi, vakuumdagi tezligi yorug'lik tezligiga teng. Keyinchalik Eynshteyn qattiq jism kristall panjarasida joylashgan atomlarning garmonik tebranishlari ham diskret bo'ladi dedi. Qattiq jism atomlarini o'zaro bog'lanmagan kvant ostsillyatorlar deb, Eynshteyn qattiq jism issiqlik sig'im formulasini keltirib chiqardi. Unga asosan T0 ga intilganda Sv ham nolga intildi, yani tajriba natijalariga mos qiymatlar aniqlandi. Kvant mexanikasida mikrozarrachaning holati (x,y,z,t) to'lqin funksiyasi bilan tavsiflanadi. Bu funksiya yordamida x,y,z koornidatalarga yaqin bo'lgan V elementar xajmda zarrachani t-vaqtda qayd qilish (topish) ehtimoli quyidagicha aniqlanadi: (37) Mikrozarrachalardan tashkil topgan tizimning holati esa hamma zarrachalarning koordinatasiga va vaqtga bog'liq bo'lgan (q,t) funksiya bilan aniqlanadi. Noaniqliklar munosabatiga asosan funksiya bir paytda ham koordinatalarga ham impulslarga bog'liq bo'lmaydi. Demak kvant mexanikasida zarrachalar koordinatalari, impulslari, energiyasi va boshqalar tasodifiy kattaliklar sifatida qaraladi. Tizimning xar bitta Yen energetik qiymatiga bir nechta n funksiya bilan xarakterlanuvchi holatlar mos kelishi mumkin. Bu yerda n -kvant sonlari deb ataladi. 3.Aynan bir xil zarrachalar tizimi. Asosiy holatda bo'lgan simob atomida 80 ta elektron bor. Nazariy jihatdan 1 ta elektronga mos kelgan energiya qiymati tajriba natijalari bilan 900 marta farq qiladi. Undan tashqari, muvozanatli issiqlik nurlanishni foton gazi nurlanishidek qaralsa, ular uchun Boltsman ...