Moddiy nuqta va moddiy nuqtalar tizimining impuls momenti

Moddiy nuqta va moddiy nuqtalar tizimining impuls momenti Reja: 1. Impuls momenti. 2. MN sistemaning impuls momenti. 3. Impuls momentini saqlanish qonuni. 4. Erkin uklar. Giroskoplar. M massali moddiy nuqta V tezlik bilan harakatlanayotgan bulsa u R=mv impulsga ega bo'ladi. Agar shu MN biron kuzgalmas O nuqtaga nisbatan joylashgan bulsa uni shu nuqtaga nisbatan impuls momenti L = [p r] (1) bo'ladi. (1) dan vaqt bo'yicha hosila olsak MN impulsini o'zgarish qonunini topamiz Shuning uchun =[ F r] (2) M- kuzgalmas nuqtaga nisbatan kuch momenti M=0 bulsa d1 dt= 0 yoki L=const (3) bo'ladi. Demak, moddiy nuqtaga ta'sir kursatuvchi kuchlarning teng ta'sir etuvchisini ixtyoriy 0 nuqtaga nisbatan momenti nol bulsa MN impulsini momenti uzgarmas kattalik bo'ladi. L = L1 + L2 = [ p1 r1 ] + [ p2 r2 ] hosila olsak Sistemani MN lariga ta'sir qiluvchi tashqi kuchlarini F1, F2 bilan ichki kuchlarni f 12, f21 lar bilan belgilasak (2) ga asosan Nyuton II qonuniga asosan f12=-f21 bo'lganidan r1 - r2 va f12 - vektorlar bir xil yo'nalishda , shuning uchun ularni kupaytmasi nolga teng U holda n-ta moddiy nuqtali berk sistema uchun Bu moddiy nuqtalarni berk sistemasi uchun impuls momentining o'zgarish qonuni. Moddiy nuqtalarning berk sistemasi uchun Mi =0 shuning uchun dLdt=0 yoki L=const bo'ladi. Bu MN sistemasi uchun impuls momentini saqlanish qonunidir: MNlar berk sistemasi impulsning nuqtaga nisbatan momenti uzgarmas katta-likdir. Bu xulosani ukka nisbatan xam tadbiq qilish mumkin. II. Agar aylanish uki qattiq jismning massalar markazi orqali utmasa ukka markazdan kochirma jism ukka kuchli ta'sir ko'rsatmaydi. Agar jism simmetriyaga ega bulsa, bunday uklarni yo'nalishini aniqlash mumkin. Masalan, to'g'ri burchakli parallelopiped ( gugurt kutisi ) shaklidagi jism qarama-qarshi yoklari markazla-ridan utgan uchta o'zaro tik ukka ega. Jism shulardan Turli xil jismlarning erkin aylanish uk-lari atrofida aylanishi turgun bo'lishini taj-ribada kuraylik. Metall halqa, konus, tayokcha va x.k lar ipga osilib markazdan kochirma mashina ukiga bog-lanadi va tez aylantiriladi. Ogirlik kuchi ta'-siriga qaramay ular katta inertsiya momentiga ega bo'lgan uk atrofida aylana boshlaydilar. Simmetriya uki atrofida katta tezlikda aylana oluvchi ogir simmetrik jism giroskop de-yiladi. Tekisligiga tik o'tkazilgan uk atrofi-da tez aylana oladigan disk giroskopga misol bo'ladi. (Masalan, pildirok, stanok kiskichi va x.k.) Texnik giroskoplar uchta erkin burilish ukiga ega. Ulardan biri bosh inertsiya uki (simmetriya uki) bo'lib u uzining fazodagi vaziya-tini boshqa tashqi kuchlar ta'sir kilmagan xol-larda uzgartirmaydi. Bunday giroskop erkin giroskoplar deb ataladi. Uning sopidan ushlab, giroskopni gorizontal va vertikal tekislikda burilsa aylanish ukining fazodagi yo'nalishi ...