Oddiy mashina va mexanizmlar

Oddiy mashina va mexanizmlar Reja: 1. Richaglar. Mexanikaning oltin qoidasi. 2. Bloklar 3. Qiya tekislik 4. Oddiy mexanizmlarning texnikada va turmushda qo'llanilishi 5. Mexanizmning foydali ish koeffitsiyenti 1.Qadim zamonlardan beri odamlar mexanik ish bajarish uchun turli moslamalardan foydalanib keladilar. Bevosita qo'l bilan siljitib qo'yish mumkin bo'lmagan og'ir buyumlarni joyidan qo'zg'atish uchun, yetarlicha uzun va mustahkam tayoq-richaklardan foydalanganlar. Kuchni o'zgartirisha xizmat qiladigan moslamalar mexanizmlar deb ataladi. Oddiy mexanizmlarga:richag va uning turlaridan-blok,chig'iriq;qiya tekislik va uning turlaridan-pona va vintlar kiradi. Richak-qo'zg'almas tayanch atrofida aylana oladigan qatjisimdir. Ushbu rasmda O aylanish o'qi kuchlar quyilgan A va B nuqtalar orasida joylashgan richag tasvirlangan. Richakka ta'sir ikkala F1 va F2 kuchlar bir tomonga yo'nalgan richagga qo'yilgan kuchning ta'sir chizig'I bilan tayanch nuqtasi orasidagi eng qisqa masofa kuchning elkasi deyiladi. Bu yerda IOAI=l1-F1- kuchning yelkasi; IOBI=l2-F2 kuchning yelkasi ekanligi ko'rinib turibdi. B l2 0 l1 A F2 F1 Richakka uning tayanch nuqtasidan har ikki tomonga, richag har safar muvozanatda bo'ladigan qilib, turli yuklar osiladi. Richakka ta'sir etuvchi kuchlar bu yuklarning og'irligiga teng. Har bir hol uchun kuchlarning moduli va ularning yelkasi o'ranatiladi. Rasmda 2H kuchning 4H kuchlni muvozanatlashi ko'rsatilgan.Bunda, rasmdan ko'rinishicha, kichik kuchning yelkasi katta kuchning yelkasidan ikki marta ortiq. Shunday tajribalarga asoslanib, richakka ta'sir qiluvchi kuchlar shu kuch yelkalariga teskari proporsional bo'lganda richag muvozanatda bo'ladi. Bu qoidani formula ko'rinishida quyidagicha yozish mumkin. Richagning muvozanat qoidasi Arximed tomonidan aniqlangan. Agar richag harakatga kiritilsa, bunda ayni bir vaqt ichida F2 kuchning qo'yilgan nuqtasi katta S2 yo'l o'tadi, katta F1kuchning qo'yilgan nuqtasi kichik S1 yo'l o'tadi. Bu yullarni va kuch modellarini o'lchab richagda kuchlar qo'yilgan nuqtalarning o'tgan yo'llari uzunligi kuchlar kattaligiga teskari proporsonal, yani: Demak kuchdan qancha yutqazsak, masofadan shuncha yutamiz, yoki masofadan qancha yutqazsak,yuldan shuncha yutamiz,yoki masofadan qancha yutqazsak, kuchdan shuncha yutamiz. S2 B l1 O l2 A S1 F2 F1 2. Blok. oboymaga maxkamlangan g'ildirak bo'lib, uning aylanasini nov shaklida o'yilgan bo'ladi. Blokning novi orqali ip arqon yoki zanjir o'tkaziladi. Blokning ikki turi mavjud bo'lib,ular kuchar va kuchmas bloklarga bo'linadi. Ko'chmas blok deb, yukni kutarganda o'qi kutarilmaydigan va pasaymaydigan blokka aytiladi.Kuchmas blokni kuch yelkalari g'ildirak radiusiga teng bo'lgan teng yelkali richag deb qarash mumkin.Bunday blok kuchdan yutuq bermydi, ammo kuch ta'iri yo'nalishini o'zgartirishga imkon beradi.OA=OB=r P=F Kuchar blok o'qi bilan birga ko'tariladigan va tushadigan blokdir. Yuqoridagi rasmda unga mos richag tasvirlangan: O- richagning tayanch nuqtasi: OA- kesma P kuch yelkasi va OB kesma F kuchning yelkasi. OB yelka OA yelkadan ikki marta uzun bo'lgani uchun F kuch ...