Og'irlik kuchi

7-sinf fizika darsligi asosida 27-mavzu: Og'irlik kuchi Yer yuzidagi jismlar nima sababdan Yerga tortiladi? Ular uchun ham butun olam tortishish qonuni o'rinlimi? Butun olam tortishish qonuni formulasidan foydalanib, Yer sirtidagi ixtiyoriy m1 = m massali jism bilan m2 = M massali Yer sharining o'zaro tortishish kuchini hisoblash mumkin (89-rasm): Bunda jism va Yer orasidagi masofa miqdori sifatida Yer sharining radiusi r = 6,4 · 106 m olinadi. m = 1 kg massali jism bilan M = 6 · 1024 kg massali Yerning tortishish kuchini topaylik: Demak, 1 kg massali jism va Yer bir-birini 9,8 N kuch bilan tortadi. Nyutonning uchinchi qonuniga binoan jism Yerga qanday kuch bilan tortilsa, u Yerni o'ziga shuncha kuch bilan tortadi. Bu kuchlar o'zaro qarama-qarshi yo'nalgandir. Shu bilan birga, 1 kg massali jism 9,8 N kuch bilan Yerga tortilsa, jism bu kuchni sezadi. Massasi juda katta bo'lgan Yer uchun 9,8 N kuch ta'siri sezilmaydi. Demak, bunday holatlarda biz faqat Yerdagi jismlarning Yerga tortilishi haqida gapirishimiz mumkin. Nyutonning ikkinchi qonuniga binoan Yerga tortilish kuchi ta'sirida jismning olgan tezlanishi: Demak, 1 kg massali jism Yerning tortish kuchi ta'sirida 9,8 ms2 ga teng bo'lgan tezlanishga ega bo'ladi. Ixtiyoriy massali, masalan, m = 8 kg yoki 25 kg massali jismlar Yerga qanday kuch bilan tortiladi? Bu kuch ta'sirida ular qanday tezlanishga ega bo'ladi? Demak, jismning massasi qancha bo'lishidan qat'i nazar Yerga tortilish kuchi natijasida a tezlanishning kattaligi bir xil, ya'ni 9,8 ms2 ga teng ekan. Biz bu tezlanishni erkin tushish tezlanishi deb atab, uni g harfi bilan belgilagan edik. Aslida, biz bu mavzuda erkin tushish tezlanishining qiymatini keltirib chiqardik. Jismni Yerga tortib turuvchi kuchni og'irlik kuchi deb ataymiz va Fog' tarzida belgilaymiz. Nyutonning ikkinchi qonuni formulasidagi a tezlanishni g erkin tushish tezlanishi bilan almashtirib, m massali jismning og'irlik kuchini quyidagicha ifodalash mumkin: Jismning Yerga tortilish kuchi og'irlik kuchi deb ataladi. (3) formula jismning og'irlik kuchi bilan massasi orasidagi bog'lanishni ham ifodalaydi. Bu formula kg hisobida olingan jism massasidan N hisobida olingan og'irlik kuchi Yer sirtida 9,8 marta katta ekanligini ko'rsatadi. Masala yechish namunasi Ko'prik ustida turgan massasi 10 tonna bo'lgan yuk mashinasining og'irlik kuchini toping. Mashina ko'prikka qanday kuch bilan ta'sir etadi? ...