Oksobirikmalar

Oksobirikmalar Reja: Oksobirikmalarning ta'rifi va tasnifi. to'yingan aldegid va ketonlar. Nomenklaturasi va izomeriyasi. Olinish usullari. Fizikaviy xossalari Karbonil guruhining tabiati Kimeviy xossalari a)nukleofil birikish reaksiyalari. Oksobirikmalar Oksobirikmalar sinfiga tarkibi karbonil guruhli S=O organik birikmalar kiradi. Oksobirikmalarga uglevodorodlardagi uglevodorod atomining ikki vodorodi kislorod atomiga almashingan hosila deb qarash mumkin. Oksobirikmalar aldegid va ketonlarga bulinadi. Aldegidlarda karbonil guruhi valentliklaridan bittasi uglevodorod radikali bilan, ikkinchisi esa vodorod bilan boglangan bo'ladi. Ketonlarda esa karbonil guruhning ikkala valentligi xam uglevodorod radikali bilan boglangan bo'ladi. Aldegid va ketonlarning umumiy formulasi kuyidagicha: R - C = O R - C = O │ │ H R aldegid keton Aldegid va ketonlar ochiq va yopiq zanjirli, asiklik, siklik, to'yingan va to'yinmagan bo'lishi mumkin. Aldegid va ketonlarning kimyoviy reaksiyalari juda o'xshash, bu ularning yaxlit oksobirikmalar sinfi ekanligidan dalolat beradi. to'yingan aldegid va ketonlarning gomologik katori bir xil umumiy formula SnN2nO ga ega. to'yingan aldegid va ketonlar Nomenklaturasi va izomeriyasi. Aldegidlarni trivial nomenklatura bo'yicha nomlashda tegishli karbon kislotalar nomidagi kislota so'zini aldegid so'zi bilan almashtirish orqali hosil kilinadi, chunki aldegidlar oksidlanish natijasida tegishli kislotalarga aylanadi. Sistematik nomenklaturaga ko'ra, aldegidlar nomi ularga mos uglevodorodlar nomiga al kushimchasi qo'shish bilan hosil kilinadi. Masalan: O SN3 O 3 2│ 1 SN3 -S SN3 - S - S │ N SN3 H etanal 2,2- dimetilpropanal Aldegidlarda izomeriya uglevodorod zanjiridagi radikallar holatiga bog'liq. Chumoli, sirka va propion aldegidning izomeri yuk. Molekulasida turtta atomi bo'lgan aldegid ikki izomerga, beshta uglerod atomi bo'lgan aldegid esa turtta izomerga ega. Masalan: O O 5 4 3 2 1 4 3 2 1 SN3 - SN2 - SN2 - SN2 - S SN3 - SN - SN2 - S │ H SN3 H pentanal 3 - metilbutanal O CN3 O 4 3 2 1 3 2│ 1 SN3 - SN2 - SN - S SN3 - S - S │ │ SN3 H SN3 H 2 - metil butanal 2,2 - dimetilpropanal Ketonlarning nomlari odatda karbonil guruh bilan boglangan uglevodorod radikallari nomiga keton so'zi qo'shish bilan hosil bo'ladi: N3S - S = O N3S - S = O N3S - SN - S - SN3 │ │ │ ║ N3S S2H5 N3S O dimetilketon metiletilketon metilizopropilketon Sistematik nomenklaturga binoan ketonlarning nomi ularga tegishli uglevodorodlar nomiga -on kushimchasi qo'shish bilan hosil kilinadi. Bunda karbonil guruhning zanjirdagi holati rakam bilan kursatiladi: N3S SN3 3 2 1 4 3│ 2 ...