Olam mexanik tasavvurlarining rivojlanishi

Olam mexanik tasavvurlarining rivojlanishi Reja: 1. Olam mexanik tasavvurlarning rivojlanishi. 2. Mexanikaning rivojlanishi. 3. Galiley va inertsiya. 4. Mexanikaning rivojlanishida I.Nyutonning o'rni. XVII asrda yashab mexanikaga asos solgan olimlar Eyler va Lagranch bo'lib, ularni matematik apparatlar yordamida chikargan natijava xulosalarini nazariy mexanika deb ataladi. Mexanikani rivojlanishiga kuplab olimlar o'z xissalarini qo'shishgan (G.Galiley mexanika uchun nisbiylik prinsipini, shuningdek inertsiya tushunchalarini kiritdi. U harakat qonunlari bilan notanish bo'lgan shaxs tabiatni bila olmaydi degan. Galiley amaldagi barcha hodisalar moddiy asosga ega bo'lib, mexanika qonunlariga buysunadi, deb tushungan. 1638 yili uning Ikkita yangi fanlar haqida suhbat va matematik isbotlar degan kitobi chikdi. Galiley nisbiylik prinsipini asoslaydi. Barcha inertsial sanoq sistemalarida harakat qonunlari bir xil ekanligini tasdiklaydigan mumtoz mexanika prinsipini yaratdi. Mumtoz mexanika tenglamalari Galiley almashtirishlariga nisbatan invariant ekanligini isbotlaydi. Galileyning nisbiy pritsipi elektromagnit, kismang optik hodisalarga tatbik kilinmaydi, chunki elektrodinamika qonunlari Galiley almashtirishlariga nisbatan invariant emas. Uning nisbiylik prinsipini mumtoz qonunlarga tatbik kilinmaydi. Shuning uchun mumtoz fizikada Galiley almashtirishlaridan absolyut fazo va absolyut vaqt tushunchalari kabul qilingan. Optika tajribalariga Galiley nisbiy prinsipi tatbik qilish to'g'ri natija bermaganidan keyin fizik hodisalar hamisha xamma inertsial sanoq sistemalarida bir xil ekanligini isbotlovchi Eynshteyn nisbiylik prinsipi kabul qilingan. Galiley uzining suhbat nomli kitobida erkin tushayotgan jismlarning tekis tezlanuvchan harakatga ega ekanligini aytadi. Mexanikaning rivojlanishida I.Nyutonning roli kattadir. U mexanikaga fundamental tushunchalar massa, kuch, harakat miqdori ( impuls) tushunchalarini kiritdi. Lekin mexanika uchun yana bir tushuncha- sanoq sistemasi zarur edi. Bizga I.Nyutonning mexanikani rivojlanishida qo'shgan hissasini kanchalik ulkan ekanligini Nyutonning I, II, II- qonunlaridan xam ko'rishimiz mumkin. Adabiyotlar. 1. Kudryavtsev P.S. Kurs istorii fiziki. M. 1982 g. 2. Irisov va boshk. o'rta Osiyolik yirik olimlar, T. Fan. 1976 y. 3. Dororman Ya.G., Vsemirnaya istoriya fiziki. M. Nauka. 1974 g. ...