Organik kimyo fanidagi asosiy nazariy fikrlar

Organik kime fanidagi asosiy nazariy fikrlar Reja: Organik birikmalarda kimeviy bog'lanishlarning turlari Ion bog'lanish Kovalent bog'lanish Kovalent bog'lanishning asosiy xarakteristikasi Donor-aktseptor bog'lanish Vodorod bog'lanish Molekuladagi atomlarning o'zaro ta'siri va uning tabiati Induktiv effekt Mezomer effekt Organik kime'da reaksiyalarning tasnifi Organik birikmalarning tasnifi Organik birikmalarda kimeviy bog'lanishlarning turlari Molekulalarning kimeviy xossasi va reaksion qobiliyati ularning tarkibiga kiruvchi atomlarning xususiyatiga va o'zaro tarkibiga kiruvchi atomlarning xususiyatiga va o'zaro joylashuviga bog'liq bo'ladi. Molekuladagi atomlar bir-biriga ta'sir kursatadi. Bu ta'sir atomlarning tabiatiga hamda ular orasidagi bog'lanishning tavsifiga bog'liq bo'lib, bevosita boglangan atomlar orasida ancha kuchli, to'g'ridan-to'g'ri boglanmagan atomlar orasida esa kuchsiz bo'ladi. Kimeviy bog'lanishning beshta turi bor. Ulardan uchtasi - ion, kovalent va metall bog'lanishlar molekula ichida, ikkitasi - vodorod va koordinatsion eki donor-aktseptor bog'lanishlar molekulalararo bo'ladi. Kimeviy boglar anorganik kime kursida tula urganilgan. Shu sababli bu yerda organik moddalarda uchraydigan kimeviy bog'lanish turlariga qisqacha tuxtalib utamiz. Ion bog'lanish Bu bog'lanish elektronga moyilligi bilan bir-biridan tubdan farq kiladigan elektromusbat va elektromanfiy atomlar orasida hosil bo'ladi. Kosselning fikricha elementlar bog hosil kilganda elektron berib eki elektron kabul qilib tashqi elektron kavatini oktet holatiga keltirishga harakat qiladi. Bunda elektromusbat atom uzidan elektron berib musbat, elektromanfiy atom esa elektron kabul qilib manfiy ionga aylanadi. Musbat zaryadlangan zarracha kation, manfiy zaryadlangan zarracha esa anion deyiladi. qarama-qarshi zaryadlangan zarrachalar elekrostatik tortilish kuchi ta'sirida tortishib boglanadi. + le .2 2Na + Cl2 → 2Na+ Cl- Bunda elektromusbat atom natriyning tashqi elektron kavatidagi yagona elektron elektromanfiy atom xlorning tashqi etti elektronli kavatiga utadi. Natijada natriyning ichki sakkiz elektronli kavati koladi va xlorning tashqi etti elektronli kavati sakkiz elektronliga aylanadi. Kovalent bog'lanish Anorganik birikmalar uchun kuprok ion bog'lanishlar xos bulsa, organik birikmalar uchun esa kovalent bog'lanishlar xosdir. Elektronlarning umumlashuvi natijasida vujudga kelgan kimeviy bog'lanish kovalent bog'lanish deyiladi. Kovalent bog'lanishning vujudga kelish kuyidagicha amalga oshadi. Ikkita atom yaqinlashganda ularning orbitallari bir-birini koplaydi. Natijada ikkita atomni koplagan umumiy orbital hosil bo'ladi. Yadrolar orasidagi oralikda elektron zichlik oshib, musbat zaryadlangan yadrolarning tortilishiga sabab bo'ladi. Kovalent bog'lanishning hosil bo'lishi energiya ajralishi bilan amalga oshadi, shuning uchun hosil bo'lgan molekula, ta'sirlashaetgan atomlarga karaganda barqaror bo'ladi. Kovalent bog'lanishning barqarorligi shu bilan tushintiriladi. Kovalent bog'lanish hosil kilgan elektron jufti chiziqcha bilan belgilanadi. Ikki atomni boglaydigan juft elektronlar soni ikkita eki uchta bo'lishi xam mumkin. Buni kislorod, etilen va atsetilen molekulasidagi bog'lanishlar misolida ko'rish mumkin. O: +: O O: :O H : C: : C : H N N O ...